Бамбай булчирхайн даавар нь Гипоталамус-Өнчин тархи-Бамбай булчирхайн зохицуулгаар зохицуулагдана.

• Хоол хүнсээр авсан иод нь гэдсэнд иодын ион (Iˉ) хэлбэрт шилжинэ.
  • Цусны эргэлтээр дамжин бамбай булчирхайн хучуур эсүүд дахь натри-иодын симпортероор дамжин бамбай булчирхайд хуримтлагдана.
  • Фолликул эс дотор Тироксин (T4) дааврын молекулд иодын 4 атом  , Трииодтиронин (T3) дааврын молекулд иодын 3 атом  холбогддог байна.
• Хэвийн үед бамбай булчирхай нь хоногт 100-125 нмоль Т4, бага хэмжээний Т3 дааврыг ялгаруулдаг.
  • T4:T3 дааврын ялгарах харьцаа нь иодын хэрэглээ ба TSH-ийн ялгаралтаас хамааран 14:1 – 4:1 хооронд хэлбэлзэж байдаг.
  • Хагас задралын хугацаа нь дунджаар Т4 дааврын хувьд 7-10 хоног, Т3 дааврын хувьд 24 цаг байдаг байна.
  • Продаавар болох Т4 нь 5’-деиодиназацийн дүнд идэвхтэй даавар болох Т3 хэлбэрт шилждэг байна.
• Өвчний эрт үед иодын хэрэглээ хангалтгүйн улмаас/эсвэл Т4-ийн ялгаралт багассанаас өнчин тархинаас TSH-ийн нийлэгжилт эрчимжинэ, TSH нь бамбай булчирхайг гипертрофи, гиперплази болгох ба 5’-деиодиназацийг нэмэгдүүлж Т3-ийн ялгаралтыг нэмэгдүүлдэг байна.
  • Мөн бамбайн эсүүд рүү иодыг хангалттай нэвтрүүлэхийн тулд натри-иодын симпортерүүд ихэснэ.
  • Эдгээрийн дүнд Т4:Т3-ийн нийлэгжилт бараг адилхан болж, Т3-ийн хэмжээ хэсэг хугацаанд хэвийн байдаг.
  • Т3 нь Т4-ээс цөөн тооны иодын атомыг бионийлэгжилтэндээ шаардах ба Т4-тэй харьцуулахад 20-100 дахин илүү биологийн идэвхтэй юм.

Аутоиммун гипотиреодизм

• Хашимотогийн тиреодитийн үед бамбай булчирхайд их хэмжээний лимфоцит эсийн нэвчдэс үүсэх, лимфойд хөврөлийн төв үүсэх, бамбайн фолликулууд атрофи болох, оксифил метаплази, коллойдгүй болох, бага-дунд зэргийн фиброз өөрчлөлтөнд орсон байдаг.
• Фолликул эсүүдийн гиперплази, фиброз нь TSH дааврын нөлөөгөөр үүсдэг байж магадгүй.
• Лимфоцит эсийн хувьд Т ба В лимфоцитүүд байна.
• Лимфоцит эсийн нэвчдэс ба бамбай булчирхайн хучуур эсийн апоптозын улмаас бамбай булчирхайд деструкци үүсдэг.

Атрофик тиреодитийн үед фиброз өөрчлөлт илүү давамгайлсан, лимфоцит эсийн нэвчдэс харьцангуй бага байх ба бамбайн фолликулууд бараг байхгүй болсон байна.

Бамбай булчирхайн антигенүүд

• Аутоиммун гипотиреодизмийн үед ихэвчлэн сийвэн дэхь тиреод пероксидаз (TPO) ба тиреоглобулины (TG)  эсрэг үүссэн эсрэгбиеийн түвшин өндөр байдаг.
• Мөн TSH-рецепторын эсрэг үүссэн эсрэгбие тодорхойлогдож болно. TG, TPO эсрэгбие нь поликлон эсрэгбие байдаг ба ихэвчлэн IgG1, IgG3 ангийн эсрэгбие байдаг.
• Эсрэгбиеийн поликлон байдал нь анх Т эсийн улмаас үүссэн бамбайн гэмтлийн дараа хоёрдогч үзэгдэл болохыг баталж байна.

В ба Т эсүүдийн оролцоо

• In vitro орчинд Хашимотогийн тиреодиттэй өвчтөнүүдийн бамбай булчирхайнаас бамбайн эсрэгбиетүүд аяндаа ялгарч байсан ба энэ нь өвчтөнүүдийн бамбай булчирхайн дахь В эсүүд идэвхжилтэй байдгийг илтгэж байна.
• Бамбайн антиген, антигенүүдийн ялгаруулсан пептидүүдийн эсрэг Т эсүүд идэвхжинэ. Идэвхтэй Т эсүүд нь бусад дархлааны эсүүдийг идэвхжүүлэх цитокинуудыг ялгаруулна.
• Т эс нь дараах 3 гол үүргийг гүйцэтгэдэг:
  • эсрэгбие үүсгэх  , эс хордуулагч Т эсийг идэвхжүүлснээр бамбайн эсүүдийг апоптоз, деструкци болгох  , дархлаа зохицуулах үүргийг тус тус гүйцэтгэнэ.

Бамбайн гэмтэл

• Молекулын дуурайлт (molecular mimicry) –  Хүний дотоод бүтэцтэй адил төстэй зарим вирус, нян, харийн антигены эсрэг идэвхжсэн дархлааны хариу урвалын улмаас Хашимотогийн тиреодит үүсч болно.
• Bystander идэвхжил – Вирус эсвэл идэвхтэй өвөрмөц бус лимфоцитууд бамбай булчирхайд нэвтэрснээр бамбайн доторх цитокинуудыг ялгаруулж улмаар бамбайн өвөрмөц Т эсийг идэвхжүүлдэг. Энэ таамаглал нь амьтан дээр хийсэн туршилтаар батлагдсан байна.
• Бамбайн эсүүд HLA антигенүүдийг илчлэх – Халдварын (жишээ нь вирусын) улмаас бамбайн эсүүд MHC II молекулуудыг илчилснээр антиген илчлэгч эстэй адилаар бамбайн аутоиммун хариу урвалыг өдөөдөг байна.
• Бамбайн эсүүдийн апоптоз – Хэвийн үед бамбайн хучуур эсүүдийн гадаргууд Fas зэрэг эсийн үхлийн рецепторууд илчлэгдэж байдаг. Аутоиммун тиреодитийн үед антиген илчлэгч эсүүд, Th1 эсүүдээс ялгарсан цитокинууд нь бамбайн фолликул эсүүдээс Fas, Fas лигандууд илчлэгдэхийг өдөөж, эсийн өөрийн апоптозын шалтгаан болдог.

Ген ба хүрээлэн буй орчны нөлөө

• Гэр бүлийн хэн нэгэн тухайн өвчнөөр дангаар эсвэл Грейвсийн өвчнөөр давхар өвдсөн байдаг.
• Төрсөн ах, эгч, дүү өвдсөн бол өвдөх эрсдэл >20. Зарим HLA аллелиуд  , дархлаа-хамааралт генүүдийн тодорхой аллелиуд  нь Хашимотогийн тиреодит үүсэхэд нөлөөлдөг байна.