Гавал тархины гэмтэл (traumatic brain injury)
Тойм
Гавал тархины гэмтэл (ГТГ) нь гавлын гэмтэл, үүнтэй хавсран тархины бүтцийн гэмтэл эсхүл/болон тархины түр хугацааны үйл ажиллагааны алдагдлыг илэрхийлдэг. ГТГ-г Глазговийн комын үнэлгээгээр хүнд, хүндэвтэр, хөнгөн зэрэгт ангилахаас гадна бэртэлийн зэргээс шалтгаалан толгой өвдөх бөөлжис цутгах, бөөлжих, анхаарал тогтохгүй (vigilance) болох зэрэг шинж тэмдгүүдээс амь насанд аюултай комын үеийн ухаан санааны алдагдал үүсч болно. Өвчтөнийг ажиглах нь клиникт хүндрэлээс эрт үед сэргийлэх боломжийг бүрдүүлдэг бөгөөд анамнез, мэдрэлийн үзлэг болон яаралтай КТГ-ийн дүрслэл хийх нь оношилгооны алтан стандартанд тооцогддог.
Эмчилгээний хувьд зарим тохиолдолд яаралтай мэс заслын эмчилгээ шаардлагатай болдог. Жишээ нь инртакраниал цус алдалт, гавал ясны хугарал.
Инртакраниал гэмтэл хэр ноцтой байгаагаас шалтгаалан мэдрэлийн талаас бүрэн сэргэсэн (complete response) явц, аль эсвэл хүнд хэлбэрийн байнгын оюун санааны бэрхшээлтэй (permanent disability) болох аюултай.
Тодорхойлолтууд
- Гавал тархины гэмтэл: Гавлын гэмтэл, хавсран тархины бүтцийн гэмтэл эсхүл/болон тархины түр хугацааны үйл ажиллагааны алдагдал үүссэн байх.
- Зарим тохиолдолд хуйхны гэмтэл, хавдах эсвэл гавал яс, инрта- болон экстракраниал судсууд эсхүл Dura mater гэмтсэн байх
- Dura mater гэмтсэн эсэхээс шалтгаалан:
- Хаалттай ГТГ: Dura mater гэмтээгүй тархины хаалттай гэмтэл
- Нээлттэй ГТГ:
- Тархины/интракраниал орон зайнууд гадаад орчинтой холбогдсон,
- Хуйх, гавлын яс болон Dura mater гэмтсэн
ГКҮ (GCS-Index)-ээр хүндийн зэргийг ангилах:
- I° хөнгөн: ГКҮ “13-15”
- II° хүндэвтэр: ГКҮ “9-12”
- III° хүнд: ГКҮ “≤8”
| Глазговын комын үнэлгээ | |||
| Оноо | Хөдөлгөөний хариу үйлдэл | Хэл яриа | Нүд нээх |
| 1 | Хариу үйлдэлгүй | Хариу байхгүй | Нүдээ нээхгүй |
| 2 | Өвтгөхөд тэнийж хөшнө | Утгагүй үг хэлэх | Өвтгөхөд нээнэ |
| 3 | Өвтгөхөд нугалж атирах хөшилт | Авиа гаргах | Асуухад нээнэ |
| 4 | Өвтгөхөд займчих, зайлуулах | Самуурсан | Сэрэмжтэй нээнэ |
| 5 | Өвдөлтийн байршил олох | Цэгцтэй | |
| 6 | Заавар биелүүлэх | ||
ДЭБ-ын тогтоосон ГТГ-н хөнгөн зэргийн шалгуур:
- Богино хугацаагаар ой санамж алдагдах <30 мин
- Гэмтлийн дараах амнези <24 цаг
- Ухаан санааны байдал алдагдах, жишээ нь орон зай, цаг хугацааны баримжаа алдагдах зэргээс илүү хүнд хэлбэрийн шинж тэмдэг илрэхгүй байх
- Дээр дурьдсанаас өөр мэдрэлийн талаас шинж тэмдэг илрэхгүй байх, мөн бөөлжис хүрэх, бөөлжих зэрэг вегетатив шинжүүд ажиглагдахгүй байх.
Ойролцоо контент
