SARS-CoV болон шинэ SARS-CoV2 вирүсийн халдварын үед уушгины гэмтэл вирүсийн хүчин зүйлээс гадна эзэн биеийн дархлааны хариу урвал, түүнээс үүдэлтэй цитокины дайрлага, үрэвсэл, бичил цус эргэлтийн алдагдлын улмаас үүсдэг. Судлаачдын тогтоосноор SARS-CoV2 вирүс эсэд нэвтрэх гол рецептор нь ангиотензин хувиргагч энзим (ACE2) юм. ACE2 нь бөөр, зүрх судас, хоол боловсруулах эрхтэн, уушгины цулцангийн хучуур, гэдэсний энтероцит, артери, венийн эндотель, артерийн гөлгөр булчингийн эсэд илэрдэг.

Li G нар багтраа, уушгины архаг бөглөрөлтөт өвчтэй хүмүүс болон эрүүл хүмүүст уушгин дахь ACE2-ийн илрэл ялгаагүй, харин архаг тамхичдад ихээр илэрч байгааг судлан тогтоосон. SARS-CoV2 вирүс амьсгалын замаар хүний биед орж, хамрын хөндийн хучуур эсэд холбогдсоноор вирүсийн репликаци эхэлдэг.

Энэ үед хэсэг газарт вирүсийн үржил явагдах боловч вирүсийн эсрэг өвөрмөц бус дархлааны хариу урвал хязгаарлагдмал байдаг. Харин вирүс үржиж, амьсгалын замруу нүүдэллэснээр вирүсийн эсрэг өвөрмөц бус дархлааны хариу урвал идэвхтэй өрнөж эхэлнэ. Энэ үед эмнэлзүйд шинж тэмдэг илрэх ба өвөрмөц бус дархлааны хариу урвалын цитокинуудыг (CXCL10, IP10, IL8, IL6, IL2, TNFα гэх мэт) тодорхойлж, цаашдын эмнэлзүйн явцыг таамаглах боломжтой хэмээн судлаачид үзэж байна.

Ойролцоогоор 80 орчим хувьд нь өвчин амьсгалын дээд зам болон агаар дамжуулах хэсэгт хязгаарлагдаж, хөнгөн хэлбэрээр илэрдэг ба бусад тохиолдолд уушгины цуллаг хэсэгт халдвар тархаж, хүнд хэлбэрийн өвчин үүсгэдэг. Эмнэлзүйн судалгаануудад лабораторийн шинжилгээнд лейкопени, лимфопени, хипоальбуминеми, C-урвалжит уураг, фибриноген, д-димер, лактат дехидрогеназ ихсэх, компьютер томографид ихэвчлэн хоёр уушгинд доод дэлбэн, зах хэсгийг хамарсан “сүүн шилний шинж” илэрч байгааг тэмдэглэсэн.

Өвчний явц даамжрах тусам “сүүн шилний шинж” нягтарших, хэмжээ томрох, төв хэсгийг хамрах, цаашлаад бүх хэсэгт тархдаг. Тодруулбал, Pan F нарын 21 тохиолдолд хийсэн судалгаагаар Ковид19-ийн үед компьютер томографийн шинжилгээнд “сүүн шилний шинж”, “шигтгэмэл чулуун шинж” (дэлбэн, дэлбэнцэр хоорондын таславч зузаарах) болон нэвчдэст өөрчлөлт илэрч байжээ.

Уушгины цуллагийн эмгэг өөрчлөлтөнд хамрагдалтыг үнэлэх үнэлгээгээр эмгэг өөрчлөлт уушгины доод дэлбэнг илүү хамарч байсан.

Тухайлбал, судлаачид өвчин илэрсэн 26 хоногийг 4 үе шатад хуваан судлахад бүх үед эмгэг өөрчлөлт 2 уушигны доод дэлбэнг илүү хамарч байсан.

• 1-р үед буюу өвчний 0-4 хоногт 75% “сүүн шилний шинж”, 25% “шигтгэмэл чулуун шинж”, 42% нэвчдэст өөрчлөлт илэрч байжээ.
• 2-р үе буюу өвчний 5-8 дэх хоногт 82%-д “сүүн шилний шинж” уушгины бусад дэлбэнлүү томорч, “шигтгэмэл чулуун шинж” 53%, нэвчдэст өөрчлөлт 47%-д хүрсэн байна.
• Харин 3-р үе буюу өвчний 9-13 дахь хоногт нэвчдэст өөрчлөлт давамгайлж (91%), “сүүн шилний шинж” 71%, “шигтгэмэл чулуун шинж” 19% болж буурчээ.
• 4-р үе буюу өвчний 14-өөс дээш хоногт нэвчдэст өөрчлөлт 75%, “сүүн шилний шинж” 65% илэрч, “шигтгэмэл чулуун шинж” бүрэн арилсан байжээ. Үүнээс харахад уушгины эмгэг өөрчлөлт өвчний шинж тэмдэг эхэлснээс 10 дахь хоногт хамгийн оргил үедээ хүрч, 14 дэх хоногоос компьютер томографийн шинжилгээнд сайжрал ажиглагдаж байна.

Энэ нь Huang C нарын 41 тохиолдолд Ковид19-ийн эмнэлзүйн шинжийг судалсан судалгаагаар уушгины гэмтлийн гол хүндрэл болох амьсгалын цочмог дистресс хамшинж үүсэх медиан хоног 9±1, амьсгалын аппаратанд орох медиан хоног 10±1 гэсэн судалгааны дүнтэй дүйж байгаа юм.

Ковид19-ийн үед амьсгалын цочмог дистресс хамшинжээр хүндрэх нь их хэмжээний үрэвслийн урвал, цитокины дайрлага, саармагжуулагч эсрэгбие болон өвөрмөц Т эсийн үр дүнгүй хариу урвалтай холбоотой гэж үзэж байна. Вирүсийн эсрэг эзэн биеийн дархлааны хариу урвалд өвөрмөц бус дархлааны 1-р хэлбэрийн интерферон, хавсарга, NK эс, өвөрмөц дархлааны эс хордуулагч эс, эсрэгбиеийн тогтолцоо голлон оролцдог. Liao M нар Ковид-19-ийн 3 хүнд, 3 хөнгөн тохиолдол ба 8 эрүүл хүмүүст уушгин дахь дархлалын эсүүдийг харьцуулан судалсан.

Уг судалгааны үр дүнд эрүүл хүмүүстэй харьцуулахад Ковид-19 хөнгөн хэлбэрийн өвчтнүүдэд NK болон Т эс, хүнд хэлбэрийн үед макрофаг эс давамгайлсан байжээ. Макрофаг эсийн төрхийг нарийвчлан судлахад цулцангийн уугуул макрофаг (tissue-resident alveolar macrophages) эсийн тоо буурч, моноцит гаралтай үрэвслийн макрофаг (monocyte-derived inflammatory macrophage) хуримтлагдах нь өвчний хүндийн зэрэгтэй хамааралтай байгааг судлан тогтоожээ.

Үрэвслийн макрофагууд интерфероны дохио дамжилт болон моноцит элсүүлэх хемокины зэргийг дэмжсэнээр  үрэвслийн урвал хэт идэвхжих, цитокины дайрлага өрнөдөг. Харин хөнгөн тохиолдлуудад CD8+T эсийн клон ихэссэн байсан нь вирүсийн эсрэг эс хордуулагч Т эсийн (CTL) нөлөөгөөр вирүс клиренс болсон байх талтай хэмээн үзэж байна. Түүнчлэн томуугийн вирүс нь эс задлагч вирүс бөгөөд репликаци явагдаж дууссаны дараа халдварлагдсан эсээ шууд задлах эсвэл тухайн эсийн апоптозыг өдөөж эсийг үхэлд хүргэдэг нь эдийн гэмтлийг улам даамжруулдаг. Дархлалын хариу урвал, цитокины дайрлагатай холбоотой хялгасан судасны эндотель гэмтэж, судасны хамгаалах тогтолцоо идэвхэжсэнээр бичил эргэлтийн тромбоз үүсдэг.

Sharon E. Fox нар Ковид-19 халдварын улмаас нас барсан 3 тохиолдолд хийсэн аутопси судалгаагаар гэмтсэн цулцангуудад мононуклеар эсийн нэвчдэс болон вирүсээр халдварлагдсан эсийн эргэн тойрон бичил  тромбозууд үүссэн байгааг тогтоосон. Хэд хэдэн судалгаагаар Ковид-19 халдварын хүнд тохиолдол, ялангуяа нас барсан хүмүүст IL6, фибриноген, Д-димер өндөр тодорхойлогджээ. SARS өвчтэй 20 хүнд хийсэн патологи судалгаанд зөвхөн тархмал цулцангийн гэмтлээс гадна 80 гаруй хувьд фибрины тромб, жижиг судасны бөглөрөл болон уушгины цус харвалтууд илэрчээ. Ковид-19 өвчний талаар богино хугацаанд маш эрчимтэй судалгаанууд хийгдэж байгаа ч судалгаанд хамрагдсан тохиолдлын тоо цөөн, эцэслэн шийдвэрлээгүй асуудлууд байгаа хэдий ч эмгэг жам, оношилгоо, эмчилгээний асуудалд ахиц гарсаар байна.

Эх сурвалж:

1. Liu, J., et al., Overlapping and discrete aspects of the pathology and pathogenesis of the emerging human pathogenic coronaviruses SARS-CoV, MERS-CoV, and 2019-nCoV. J Med Virol, 2020. 92(5): p. 491-494.
2. Connors, J.M. and J.H. Levy, Thromboinflammation and the hypercoagulability of COVID-19. J Thromb Haemost, 2020.
3. Li, G., et al., Assessing ACE2 expression patterns in lung tissues in the pathogenesis of COVID-19. J Autoimmun, 2020: p. 102463.
4. Mason, R.J., Pathogenesis of COVID-19 from a cell biology perspective. Eur Respir J, 2020. 55(4).
5. Fu, L., et al., Clinical characteristics of coronavirus disease 2019 (COVID-19) in China: A systematic review and meta-analysis. J Infect, 2020. 80(6): p. 656-665.
6. Wang, D., et al., Correlation analysis between disease severity and clinical and biochemical characteristics of 143 cases of COVID-19 in Wuhan, China: a descriptive study, 2020, Research Square.
7. Liu, Y., et al., Clinical and biochemical indexes from 2019-nCoV infected patients linked to viral loads and lung injury. Sci China Life Sci, 2020. 63(3): p. 364-374.
8. Pan, F., et al., Time Course of Lung Changes On Chest CT During Recovery From 2019 Novel Coronavirus (COVID-19) Pneumonia. Radiology, 2020: p. 200370.
9. Huang, C., et al., Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. The Lancet, 2020. 395(10223): p. 497-506.
10. Liao, M., et al., The landscape of lung bronchoalveolar immune cells in COVID-19 revealed by single-cell RNA sequencing. medRxiv, 2020: p. 2020.02.23.20026690.
11. Fox, S.E., et al., Pulmonary and Cardiac Pathology in Covid-19: The First Autopsy Series from New Orleans. medRxiv, 2020: p. 2020.04.06.20050575.