Анагаах Ухааны эцэг Гиппократ гэж хэн бэ?
Эртний Грекийн эмч Анагаах Ухааны эцэг гэж нэрлэгддэг Гиппократ нь 2400-аад жилийн өмнө амьдарч байжээ. Тэрээр МЭӨ 460 онд Грекийн Кос арал дээр төрсөн 104 насандаа тухайн үеийн Грекийн нийслэл Ларисса хотод таалал төгссөн байна. Гиппократын амьдралын тухай баримтуудыг түүний тухай үүссэн хожмын үлгэр домог мэт яриануудаас ялган салгахад хэцүү.
Гэр бүл нь түүнд багаас нь сайн боловсрол эзэмшүүлсэн ба аавыгаа дагаж дагалдан эмч маягаар суралцаж эмч болсон байх магадлалтай гэж үздэг. Аав болон Геродикос хэмээх нэгэн эмчийг хэрхэн өвчтөнийг үзэх, эмчлэхийг ажиглан дагаж суралцдаг байсан гэжээ.
Гиппократ нь эмч төдийгүй багш байсан юм. Тэрээр амьдралынхаа туршид Грек, бага Азиар (Турк улсын нэг хэсэг) маш их аялж, ур чадвараа сайжруулан, бүтээлээ туурвиж, шавь нартаа хичээл зааж байсан ба амьдралынхаа ихэнх хугацааг Кос дахь Анагаахын сургаальд байнга багшилж өнгөрүүлсэн гэдэг (зарим эх сурвалжид Кос дахь Анагаахын сургуулийг үүсгэн байгуулсан гэсэн байна).
Дараа нь хэл судлаачид, эмч нар эдгээр бүтээлүүдийн талаар тайлбарууд бичиж эхэлсэн ба анагаах ухааны ёс зүй үүнээс эхлэлтэй гэж хэлж болох юм.
Түүний нэрээр нэрлэгдсэн 60 орчим (зарим эх сурвалжид 70 гаруй гэдэг) анагаах ухааны бичвэрүүд хадгалагдан үлдсэн байдаг ч ихэнхийг нь тэр өөрөө бичээгүй юм. Анагаахын салбарын хүн бүрийн дунд хамгийн алдартай Гиппократын тангаргийг ч тэр өөрөө бичээгүй байх магадлалтай гэдэг.
Гиппократын бичвэрүүд нь нэг хүн бичсэн гэхэд дэндүү өөр өөр үзэл бодол, хэв маягтай бичигдсэн байдаг гэжээ. Гэсэн хэдий ч эдгээр бичвэрүүд нь бүгд хүний бие хэрхэн ажилладаг, ямар өвчнүүд байдаг тухай үндсэн таамаглалуудыг дэвшүүлж, Эртний Грекийн үеийн анагаах ухааны тухай мэдэх боломжийг олгосон юм.
Тэрээр өвчний оношлогоо, тавилангийн талаар байнга бичдэг байжээ. Бусад бичвэрүүд нь хугарлыг хэрхэн эмчлэх, шархыг хэрхэн эмчлэх, өвчтөнийг хэрхэн тайвшруулах, яаж хооллох, өвдөхгүйн тулд өөртөө хэрхэн анхаарал тавих талаар тайлбарласан байдаг байна. Өвчнүүд гэж нэрлэсэн бичвэрүүд нь аюултай, ноцтой өвчнүүдийн шинж тэмдэг, тавилан, эмчилгээний талаар бичсэн байдаг ба эмэгтэйчүүдийн өвчин, төрөлт, хүүхдийн өвчний тухай бичсэн бүтээлүүд ч мөн бий.
Гиппократын тангараг
Доор өргөх тангараг, өчих өчил бичиг юүгээ өөрийн хүчин ухахуй, билгийн чинээгээр чин үнэнчээр гүйцэтгэсүү хэмээн оточ Апполлон, Асклепий, Гигиея, Панакея, ялгуусан охид дагинас хийгээд тэнгэр нар юугаан урин залж тэдний тольдогч түмэн мэлмийн өмнө андгайлсугай. Үүнд намайг эмнэхүй урлагийн эрдэмд сургагч юугаан эцэг эх лүгээ сацууд үзэж өөрт олдсон хүртсэнээ түүнтэй хуваалцан, хэрэг тохиолдвоос гачигдахуйн цагт нь туслаж байсугай! Түүний орыг залгамжлагсдыг ахан дүүсээ хэмээн үзэж, анагаахуй эрдэм юугээн тэднийг судалъя хэмээн хүсвэл ямар ч харамж шан үгсэл гэрээ гэлгүйгээр заасу. Сургаал зааж, аман хичээл, сургах бусад бүхнийг өөр хэнд ч бус, өөрийн болон багшийн хөвгүүд хийгээд гагцхүү анагаахуй ухааны жам дагуу ам өчил андгай тангаргийн барилдлагат шавь нартаа сонсгож байсуу. Би бээр өвчтөний ахуй дэглэмийг тэдэнд аливаа хор хөнөөл, шударга бусын гэм хүргэхээс татгалзан, өөрийн хүчин чадал, ухахуй билгийн чинээнд нийцүүлэн ямагт тэдний тус буянд чиглүүлсүгэй.
Aмь бүрэлгэх аливаа хэрэглүүрийг би надаас гуйх хэн бээр хэрхэвч үл өгсүү. Тэр мэт санаа бодлыг хэрэгжүүлэх зам мөрийг хэнд ч үл заасу би. Түүнчлэн ямар ч бүсгүй хүнд үр хөврөл хөндөх хэрэглэл (ерөндөг) үл гардуулсуу.
Би бээр аж төрөл, ажил эрдэм юугаан насан туршид, гэм зэмгүй, ариухнаа хөтлөн залсуу.
Цулст нь чулуу тогтохуй өвчнөөр энэлэгчдийг ямар ч тохиолд боловч эс хэрчин хагалж, үүнийг эл ажлаар оролдогч бусад хүнд хүртээж байсуу.
Ямар ч айлд орвол, аливаа санаатай, шударга бус, хөнөөлтэй бүхэн, нэн ялангуяа эм, эр, иргэн, боол, хэний ч хайр сэтгэлийн хэрэг бүхнээс хол байж, гагцхүү өвчтөний тусын тулд орж байсуу.
Би бээр эмнэх, түүнчлэн эс эмнэх цагтаа хүмүүсийн аж төрлийн зарлан задалж үл зохилдох бүхнийг огоот үл үзэн, үл сонсон, тэр мэтсийг хүний нууц гэмээн таг дуугүй өнгөрч байя. Андгай тангараг юугаан эс эвдэн гүйцэлдүүлэгч миний аж амьдрал, ажил эрдэмд минь аз жаргал хүртэж, хүн тоотноос цаглашгүй мөнхийн яруу алдар олдох болтугай! Тангаргаас няцаж, худал хуурмаг андгайлагчдад үүний эсрэг нь хүртэх болтугай.
Тайлбар: Энэхүү тангаргийг орос хэлнээс 1989 онд эрдэмтэн зохиолч агсан Ш.Гаадамба орчуулж профессор Г.Жамба хянан тохиолдуулж, МАУ сэтгүүлийн мөн оны 2-р дугаарт нийтлүүлжээ.
Эх сурвалж:
- https://www.britannica.com/biography/Hippocrates
- Grammaticos PC, Diamantis A. Useful known and unknown views of the father of modern medicine, Hippocrates and his teacher Democritus. Hell J Nucl Med. 2008 Jan-Apr;11(1):2-4. PMID: 18392218.