Сүрьеэ (Tuberculosis)

Цогбадрах Одгэрэл

Сүүлийн шинэчлэл:

418

Сүрьеэ нь Mycobacterium tuberculosis-р үүсгэгддэг халдварт өвчин, ихэвчлэн уушгийг өвчлүүлдэг. Дэлхий даяар тархсан хүн амын дундах өвчлөл өндөртэй халдварт өвчин, хүн амын нас баралтын голлох шалтгаан болдог. Анхдагч халдвар нь агаар дуслын замаар буюу халдвартай хүний ханиаж найтаасан аэрозоль, дуслаар дамжин халдварлана, ихэвчлэн шинж тэмдэггүй.

M. tuberculosis-ийн халдвар нь төрөлхийн болон эсийн дархлааны хариу урвалаас шалтгаалан унтаа байдалд байна. Дархлаа сулрах үед өвчний үүсгэгч идэвхжиж идэвхитэй хэлбэрийн сүрьеэд шилжиж болно. Сүрьеэгийн идэвхитэй халдварын үед халуурах, шөнө хөлрөх, уламжлалт антибиотик эмчилгээ үр дүнгүй байх, ханиалгах (цустай эсвэл цусгүй) шинж тэмдэг илэрдэг. Идэвхитэй халдварын үед үүсгэгч цусны эргэлтээр дамжин бусад эрхтэнд халдварлаж уушгины бус сүрьеэг үүсгэж болно.

Уушгины бус сүрьеэ маш ховор тохиолддог, ихэвчлэн дархлаа маш их суларсан эсвэл дархлааг дарангуйлж буй хүмүүст тохиолддог. Идэвхитэй сүрьеэгийн халдвар гэж таамаглаж буй үед M. tuberculosis-г цэрэнд илрүүлэх микроскопын шинжилгээ, өсгөвөрлөх эсвэл полимеразын гинжин урвал (ПГУ)-ын шинжилгээ болон цээжний рентген зураг авах шаардлагатай. M. tuberculosis маш удаан өсөж үрждэг, эсийн хананд эмийн бодис нэвтрэх боломж хомс нөгөө талаас макрофаг дотор ордог зэргээс шалтгаалан маш урт хугацааны эмчилгээ хийгддэг. Стандарт эмчилгээнд хоёр сарын турш рифампин, изониазид, этамбутол болон пиразинамид уулгасны дараагаас үргэлжлүүлэн дөрвөн сарын турш рифампин, изониазид зэргийг хавсран уулгадаг.

Далд хэлбэрийн сүрьеэг сэжиглэж байгаа тохиолдолд тухайн хүнд туберкулины арьсны сорил эсвэл IGRA хийж зохих эмчилгээг хийнэ.

Далд хэлбэрийн сүрьеэг илрүүлж урьдчилан эмчилгээ хийх нь идэвхитэй хэлбэрийн болох магадлалыг 90% хүртэл бууруулдаг. Ийм ч учраас далд хэлбэрийн сүрьеэг илрүүлэх нь идэвхитэй хэлбэрийн сүрьеэ өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.

Сүрьеэгийн хэлбэр
Онцлог шинж	Анхдагч сүрьеэ (анхдагч халдвар)		Дахин идэвхижсэн сүрьеэ (хоёрдогч халдвар)
	Сүрьеэгийн далд халдвар	Анхдагч идэвхитэй сүрьеэ
Тодорхойлолт	Эмнэлзүйд шинж тэмдэг илрэхгүй, M. tuberculosis-ийн антигений улмаас дархлааны хариу урвал тогтмол өдөөгдсөн байдалд байна.	M. tuberculosis-ийн халдвартай хүнтэй хавьтал болсноос хойш илэрсэн сүрьеэгийн идэвхитэй халдвар	Идэвхитэй хэлбэрийн сүрьеэгийн дараа далд хэлбэрийн сүрьеэгийн эндоген хүчин зүйл дахин идэвхжих эсвэл экзоген хүчин зүйлийн нөлөөнд дахин халдвар авах
Ялгаа	Шинж тэмдэггүй Халдварлахгүй Нийт амьдралын хугацаанд идэвхтэй хэлбэрт шилжих магадлал 5–10%.	Шинж тэмдэг илэрнэ Халдвартай Давшилтат хэлбэрийн анхдагч сүрьеэ нь дархлаа суларсан эсвэл дархлаа тогтолцоо нь хөгжиж буй тохиолддог өвчний хүндэрсэн хэлбэр. ^[1]	Шинж тэмдэг илэрнэ Халдвартай Дахин идэвхижсэн сүрьеэ уушгины дээд дэлбээ болон хөндийнүүдэд үүснэ
Оношилгоо	Туберкулины арьсны сорил (TST) эсвэл интерферон γ-г тодорхойлох шинжилгээ (IGRA)	Микробиологийн шинжилгээгээр баталгаажуулах: хүчилд тэсвэртэй бактерийг будах, ПГУ, эсвэл өсгөвөр Дүрс оношилгоо: цээжний рентген эсвэл цээжний СТ
Эмчилгээ	Сонгодог эмчилгээ Изониазид PLUS рифапентинийг 3 сарын турш долоо хоног бүр өгөх ЭСВЭЛ рифампиныг өдөр бүр 4 сарын турш өгөх ЭСВЭЛ изониазид PLUS рифампинийг 3 сарын турш өдөр бүр өгөх Өөр сонголт: изониазидыг 6 эсвэл 9 сарын турш өдөр бүр өгөх	Эрчимтэй үе: рифампин PLUS изониазид, пиразинамид эсвэл этамбутолыг 2 сарын турш Үргэлжлүүлэх үе: рифампин PLUS изониазидыг 4 сарын турш

Идэвхитэй сүрьеэ

- Тодорхойлолт: бүх төрлийн сүрьеэгийн халдвар болон өвчин нь эмнэлзүйн шинж тэмдэгтэй, үүнд анхдагч сүрьеэ болон дахин идэвхижсэн далд сүрьеэ мөн орно. ^[1][6][7]
- Онцлог ^[1]
  - Уушгины сүрьеэ: ихэвчлэн идэвхитэй сүрьеэгийн хамгийн түгээмэл хэлбэр
  - Уушгины бус сүрьеэ: Лимфаденит хэлбэрийн сүрьеэ болон плеврийн сүрьеэгийн хэлбэр түгээмэл тохиолддог.
- Оношилгоо: бациллыг амьсгалын замын шүүрэл эсвэл эдэд илрүүлнэ, микробиологийн шинжилгээний хариу дүрс оношилгооны хариу хоёр тохирч байвал идэвхитэй хэлбэрийн сүрьеэ ^[7][8]
- Эмчилгээ
  - Антибиотикуудын хослол, ихэвчлэн 6 сар үргэлжилнэ ^[9]
  - Зарим тохиолдолд инвазив ажилбар эсвэл мэс засал шаардлагатай байж болно. ^[9][10]
Эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ ^[11]
- Тодорхойлолт: нэг буюу хэд, хэдэн эмэнд тэсвэржилт үүссэн сүрьеэгийн хэлбэр
- Төрөл
  - Рифампин-тэсвэртэй сүрьеэ (RR-TB): рифампинд тэсвэртэй эсвэл бусад сүрьеэгийн эсрэг эмэнд тэсвэртэй
  - Нэг эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ: сүрьеэгийн эсрэг нэгдүгээр эгнээний эмнүүдэд тэсвэржилттэй
  - Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ (MDR-TB): изониазид болон рифампины аль, алинд нь тэсвэртэй
  - Маш олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ (XDR-TB): Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэг оролцуулаад фторхинолон бүлгийн антибиотикуудаас дор хаяж нэг болон хоёр дугаар эгнээний эмнүүдэд тэсвэржилт үүссэн.
- Шалтгаан
  - Хавсарсан эмийн эмчилгээ буруу
  - Эмийн эмчилгээний үргэлжлэх хугацаа, тун хангалтгүй байх
  - Эмчилгээг дундаас нь орхих
  - Эмийн чанар муу байх
  - Эмэнд дасалтай сүрьеэгийн халдвартай хүнтэй ойрхон хамт байх

Гол агуулгыг (ангилал, оношилгоо, эмчилгээ, тавилан г.м) цааш уншихын тулд та гишүүнчлэлийн эрх авах шаардлагатай. Хэрэв та хүчинтэй гишүүнчлэлийн эрхтэй бол нэвтэрч үзнэ үү !

ErdeMED platform-н товч танилцуулга

Ойролцоо сэдвүүд:

Мэдээлэл тогтмол авахыг хүсвэл өөрийн мэдээллээ оруулаад илгээхийг дарна уу !

И-мэйл

Мэргэжил