Сүрьеэ (Tuberculosis)
Хураангуй
Сүрьеэ нь Mycobacterium tuberculosis-р үүсгэгддэг халдварт өвчин, ихэвчлэн уушгийг өвчлүүлдэг. Дэлхий даяар тархсан хүн амын дундах өвчлөл өндөртэй халдварт өвчин, хүн амын нас баралтын голлох шалтгаан болдог. Анхдагч халдвар нь агаар дуслын замаар буюу халдвартай хүний ханиаж найтаасан аэрозоль, дуслаар дамжин халдварлана, ихэвчлэн шинж тэмдэггүй.
M. tuberculosis-ийн халдвар нь төрөлхийн болон эсийн дархлааны хариу урвалаас шалтгаалан унтаа байдалд байна. Дархлаа сулрах үед өвчний үүсгэгч идэвхжиж идэвхитэй хэлбэрийн сүрьеэд шилжиж болно. Сүрьеэгийн идэвхитэй халдварын үед халуурах, шөнө хөлрөх, уламжлалт антибиотик эмчилгээ үр дүнгүй байх, ханиалгах (цустай эсвэл цусгүй) шинж тэмдэг илэрдэг. Идэвхитэй халдварын үед үүсгэгч цусны эргэлтээр дамжин бусад эрхтэнд халдварлаж уушгины бус сүрьеэг үүсгэж болно.
Уушгины бус сүрьеэ маш ховор тохиолддог, ихэвчлэн дархлаа маш их суларсан эсвэл дархлааг дарангуйлж буй хүмүүст тохиолддог. Идэвхитэй сүрьеэгийн халдвар гэж таамаглаж буй үед M. tuberculosis-г цэрэнд илрүүлэх микроскопын шинжилгээ, өсгөвөрлөх эсвэл полимеразын гинжин урвал (ПГУ)-ын шинжилгээ болон цээжний рентген зураг авах шаардлагатай. M. tuberculosis маш удаан өсөж үрждэг, эсийн хананд эмийн бодис нэвтрэх боломж хомс нөгөө талаас макрофаг дотор ордог зэргээс шалтгаалан маш урт хугацааны эмчилгээ хийгддэг. Стандарт эмчилгээнд хоёр сарын турш рифампин, изониазид, этамбутол болон пиразинамид уулгасны дараагаас үргэлжлүүлэн дөрвөн сарын турш рифампин, изониазид зэргийг хавсран уулгадаг.
Далд хэлбэрийн сүрьеэг сэжиглэж байгаа тохиолдолд тухайн хүнд туберкулины арьсны сорил 
эсвэл IGRA хийж зохих эмчилгээг хийнэ.
Товч тойм
| Сүрьеэгийн хэлбэр | |||
| Онцлог шинж | Анхдагч сүрьеэ (анхдагч халдвар) | Дахин идэвхижсэн сүрьеэ (хоёрдогч халдвар) | |
| Сүрьеэгийн далд халдвар | Анхдагч идэвхитэй сүрьеэ | ||
| Тодорхойлолт |
|
|
|
| Ялгаа |
|
|
|
| Оношилгоо |
|
|
|
| Эмчилгээ |
|
|
|
Идэвхитэй сүрьеэ
-
- Тодорхойлолт: бүх төрлийн сүрьеэгийн халдвар болон өвчин нь эмнэлзүйн шинж тэмдэгтэй, үүнд анхдагч сүрьеэ болон дахин идэвхижсэн далд сүрьеэ мөн орно. [1][6][7]
- Онцлог [1]
- Уушгины сүрьеэ: ихэвчлэн идэвхитэй сүрьеэгийн хамгийн түгээмэл хэлбэр
- Уушгины бус сүрьеэ: Лимфаденит хэлбэрийн сүрьеэ болон плеврийн сүрьеэгийн хэлбэр түгээмэл тохиолддог.
- Оношилгоо: бациллыг амьсгалын замын шүүрэл эсвэл эдэд илрүүлнэ, микробиологийн шинжилгээний хариу дүрс оношилгооны хариу хоёр тохирч байвал идэвхитэй хэлбэрийн сүрьеэ [7][8]
- Эмчилгээ
- Антибиотикуудын хослол, ихэвчлэн 6 сар үргэлжилнэ [9]
- Зарим тохиолдолд инвазив ажилбар эсвэл мэс засал шаардлагатай байж болно. [9][10]
- Эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ [11]
- Тодорхойлолт: нэг буюу хэд, хэдэн эмэнд тэсвэржилт үүссэн сүрьеэгийн хэлбэр
- Төрөл
- Рифампин-тэсвэртэй сүрьеэ (RR-TB): рифампинд тэсвэртэй эсвэл бусад сүрьеэгийн эсрэг эмэнд тэсвэртэй
- Нэг эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ: сүрьеэгийн эсрэг нэгдүгээр эгнээний эмнүүдэд тэсвэржилттэй
- Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ (MDR-TB): изониазид болон рифампины аль, алинд нь тэсвэртэй
- Маш олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ (XDR-TB): Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэг оролцуулаад фторхинолон бүлгийн антибиотикуудаас дор хаяж нэг болон хоёр дугаар эгнээний эмнүүдэд тэсвэржилт үүссэн.
- Шалтгаан
- Хавсарсан эмийн эмчилгээ буруу
- Эмийн эмчилгээний үргэлжлэх хугацаа, тун хангалтгүй байх
- Эмчилгээг дундаас нь орхих
- Эмийн чанар муу байх
- Эмэнд дасалтай сүрьеэгийн халдвартай хүнтэй ойрхон хамт байх
Гол агуулгыг цааш уншихад гишүүнчлэлийн эрх авах шаардлагатай. Хэрэв та гишүүнчлэлийн эрхтэй бол нэвтэрч үзнэ үү !
Эпидемиологи
Этиологи
Эмгэг физиологи
Эмнэлзүйн шинж тэмдэг
Ялган оношилгоо
Сүрьеэгийн далд халдвар
Микобактерийн эсрэг эмүүд
Эмчилгээ
Уушгины бус сүрьеэ
Эмгэг судлал
Хүндрэлүүд
Урьдчилан сэргийлэлт
Жирэмсэнтэй хавсармал сүрьеэ өвчний менежмент
Үйлчлүүлэгчийн эрүүл мэндийн боловсрол
Эх сурвалж
Өвчний код (ICD-10)
Ойролцоо контент
