Цусны үйл ажиллагаа[1][2]
- Тээвэрлэх:
- Хүчилтөрөгч, хоол шим тэжээлийн зүйлс, болон гормонуудыг эдэд хүргэнэ
- Нүүрсхүчлийн давхар ислийг уушгиар дамжуулан гадагшлуулах
- Бодисын солилцооны дүнд үүссэн хорт болон хэрэггүй нэгдлүүдийг элэг болон бөөрөөр дамжуулан гадагшлуулах
- Эмгэг төрүүлэгчдээс хамгаалах
- Гемостаз
- Биеийн температурын зохицуулга, дохио дамжуулах, хүчил-шүлтийн тэнцвэрийг хадгалах
Цусны эзлэхүүн
- Дунджаар цус нь насанд хүрсэн хүний биеийн нийт жингийн ∼ 7%-г эзэлдэг
. [1][3]
- Нийт цусны тодорхой хувь нь эргэлтэнд байх бөгөөд энэ нь тухайн хүний нас, биеийн жин, өндөр зэргээс хамаардаг.
- ≥ 35 кг жинтэй хүүхэд, өсвөр насныхан, насанд хүрэгчдэд цусны нийт хэмжээг Надлерийн тэгшитгэлээр тооцоолж болно. [4]
- Эрэгтэй: BV = (0.3669 × H3) + (0.03219 × W) + 0.6041
- Эмэгтэй: BV = (0.3561 × H3) + (0.03308 × W) + 0.1833
- BV: нэг литр дэх цусны эзэлхүүн
- H: биеийн өндөр метрээр
- W: биеийн жин килограммаар
- Дөнгөж төрсөн нярай, нялхас 14 хүртэлх насны хүүхдэд дараах лавламж утгыг ашиглана: [5]
| Янз бүрийн насны нялхсын цусны эзэлхүүн |
| Нас |
Цусны эзэлхүүн (мЛ/кг) |
| 0–30 өдөр |
80–85 |
| 1–12 сар |
75–80 |
| 13–24 сар |
85 |
| 2–3 нас |
80 |
| 4–6 нас |
76–77 |
| 7–14 нас |
70–75 |
Цусны бүрэлдэхүүн хэсэг [1][2][3]
- Сийвэн: ∼ 55%
- Цусны шингэн хэсэг
- Ус, плазмын уургууд , электролитүүд, гормонууд болон бусад биоидэвхи бүхий нэгдлүүдээс тогтоно.
- Цусны эс: ∼ 45%
| Цусны эсийн төрлүүд |
|
Эс
|
|
Шинж чанар
|
Үйл ажиллагаа
|
|
RBC
(эритроцит)
|
|
- Амьдралын хугацаа: 120 өдөр
- Бөөм болон эсийн органел байхгүй
- 2 талаасаа хотгор зээрэнцэг хэлбэртэй
- Гликолиз болон гексоз монофосфатын шунтыг ашиглан энерги нийлэгжүүлдэг
- Гемоглобин агуулна
|
- O2 -г тээвэрлэн эдэд хүргэх
- CO2 -г тээвэрлэн уушгинд хүргэх
- Хүчил-суурийн тэнцвэрт буфферийн үүрэг гүйцэтгэнэ.
|
|
WBC
(лейкоцит) |
Нейтрофиль
|
- Нийт цагаан эсийн 60%-г эзэлнэ
- Олон тооны бөөмтэй
- LAP болон коллагеназа, лактоферин, лизоцим агуулсан өвөрмөц мөхлөгтэй
- Азурофиль мөхлөг , миелопероксидаза, протейназа, хүчиллэг фосфатаза, β-глукуронидазе агуулна
|
- Хурц үрэвслийн хариу урвалыг хариуцна
- Фагоцитоз хийнэ
|
| Эозинофиль |
- Нийт цагаан эсийн 1–3% эзэлнэ
- Тасархай бөөмтэй
- Том хэмжээний мөхлөг агуулна
|
- Шимэгчийн эсрэг дархлааны хариу урвалыг нөхцөлдүүлнэ. MBP ялгаруулдаг.
- Гистаминаза, эозинофилийн катионы уургууд, эозинофилийн пероксидаза болон эозинофилийн гаралтай нейротоксин зэрэг бусад фермент болон уургийг нийлэгжүүлнэ.
- Антиген-эсрэг биеийн бүрдлийг фагоцитоз хийнэ
|
|
Базофиль
|
- Нийт цагаан эсийн 0–0.75% эзэлнэ
- Базофилийн мөхлөгт: гепарин, гистамин
|
- Харшлын урвалыг зуучлана
- Лейкотриенүүд нийлэгжүүлж ялгаруулна
|
|
Моноцит
|
- Нийт цагаан эсийн 3– 7% эзэлнэ
- Нэг бөөмтэй эс
- Лейкоцитийн хамгийн том хэлбэр
- Бөөр хэлбэрийн бөөмтэй
- Том мөхлөггүй нунтагласан шил шиг харагддаг цитоплазмтай
|
- Макрофаг болон ялгаран хөгжинө
- Фагоцитоз хийнэ
|
|
Лимфоцит
|
- Нийт цагаан эсийн 25–33% эзэлнэ
- Нэг бөөмтэй эс
- Бөөрөнхий, нягт тод будагддаг бөөм
- Бага хэмжээтэй, цайвар өнгөтэй цитоплазм
- Үүний ∼ 80% Т эс, ∼15% В эсүүд, үлдсэн хувь нь байгалийн хөнөөгч (NK) эс
|
- Т эсүүд: өвөрмөц (эсийн) дархлааны хариу урвал
- Цааш ялгаран хөгжинө
- Эс хордуулагч Т эсүүд
- Helper T эсүүд
- Зохицуулагч Т эсүүд
- В эсүүд: өвөрмөц (шингэний) дархлааны урвал
- Плазмын эсүүд болон ялгаран хөгжинө→ эсрэг бие нийлэгжүүлнэ
- Антиген илчлэгч эсийн үүрэг гүйцэтгэнэ
- NK эсүүд: төрөлхийн дархлааны хариу урвалд оролцоно
|
|
Тромбоцит
|
|
- Амьдралын хугацаа: 8–10 өдөр
- Мегакариоцитуудаас үүсдэг бөөмгүй цитоплазмын диск
- Агуулна
- Өтгөн мөхлөгтэй: ADP, Ca2+
- Мөхлөгт нь: vWF, фибриноген, фибронектин
- Ойролцоогоор. ⅓ дэлүүнд хадгалагдана.
|
- Анхдагч гемостаз
|
|
Эдэд байрлах цусны эсүүд
|
|
Макрофаг
|
|
- Янз бүрийн эдэд байрлана
- γ-интерфероныг идэвхжүүлнэ
|
- Бактери, хөгширсөн эритроцит, эсийн үлдэгдлийг фагоцитоз хийнэ.
- Антиген илчилнэ (MHC II)
|
|
Шигүү мөхлөгт эс
|
|
- Базофил эсийн гаралтай
- Базофилийн мөхлөг: гепарин, гистамин
|
- Харшлын урвалыг зуучилна
- IgE-ийн Fc хэсгийг мембрантай холбоно → шигүү мөхлөгт эсийн мөхлөг задарна → гистамин, гепарин, триптаза болон эозинофилийн хемотактикийн фактор ялгарна
|
|
Сэртэнт эс
|
|
- Миелоид эсвэл лимфоид эгнээний үүдэл эсээс үүсдэг [6]
- MHC II ангийн молекул болон Fc рецепторыг экспресс хийнэ
- Арьсанд байрласан сэртэнт эсийг Лангергансын эс гэж нэрлэдэг.
|
- Фагоцитоз
- Антиген илчлэгч эс (APC)
- Төрөлхийн болон өвөрмөц дархлааны хариу урвалыг холбоно
|
|
Плазмын эс
|
|
- В лимфоцит эсийн гаралтай
- Ер бусын бөөмтэй
- Цаг шиг харагддаг хроматинтэй
- Их хэмжээний барзгар эндоплазмын тортой
- Гольджийн аппарат маш сайн хөгжсөн
- Захын цусны урсгалд байдаггүй
|
- Тодорхой нэг антигений эсрэг өвөрмөц эсрэг бие үүсгэнэ.
|
