Гематологийн үндэс ба цус бүлэгнэлт (Hematology & Haemostasis)

Цус судлал> Анатоми гистологийн суурь ойлголтууд> Цус, дархлаа ба тунгалгийн тогтолцоо

Цогбадрах Одгэрэл

Сүүлийн шинэчлэл:2022/11/28

629

Ашиглах заавар:

Үндсэн агуулгыг аль болох бүгдийг товч багтаахыг хичээсэн ба түлхүүр үгсээр бичсэн болно.
симбол дээр хулганаа аваачихад нэмэлт тайлбар харагдана.
симбол дээр хулганаа аваачихад тухайн эмийн нэмэлт мэдээллүүд харагдана.
Доогуур зураастай эсвэл Bold-р бичсэн хэсэг дээр хулганаа аваачихад тухайн хэсгийн тодорхойлолт гарч ирэх ба цааш унших хэсгийн холбоос гарч ирнэ.

Гематологи нь цус болон түүнийг эмгэгийн тухай судладаг анагаахын шинжлэх ухааны салбар юм. Цус эс ба сийвэн гэсэн хоёр хэсгээс тогтдог.

Цус маш олон тооны үүрэгтэй, эдгээрт
- хүчилтөрөгч болон шим тэжээлийн бодисыг эдүүдэд зөөвөрлөх,
- бодисын солилцооны дүнд үүссэн хорт болон хэрэггүй нэгдлүүдийг тээвэрлэх ,
- биеийн температурын зохицуулгад оролцох,
- цус бүлэгнэлт болон дархлааны хариу урвалд оролцдог эсүүд цусны бүрэлдэхүүн хэсэгт ордог тул дээрх үйл ажиллагаанд мөн оролцдог.
Цусны бүх эс ясны чөмгөнд голчлон байрлах хематопоэтик буюу цусны үүдэл эсээс үүснэ.
Цусны эсүүдийг гурав хуваадаг,
- Цусны улаан эс (эритроцит, RBCs),
  - Эритроцит нь гемоглобин агуулж хүчилтөрөгчийг тээвэрлэнэ.
- Цусны цагаан эс (WBCS, лейкоцитүүд) Хоёр төрлийн цусны цагаан эс байна: гранулоцит болон лимфоцит.
  - Гранулоцитүүд нь төрөлхийн дархлаа тогтолцооны бүрэлдэхүүн тул бактери, мөөг, паразитын эсрэг өрнөдөг дархлааны хариу урвалын гол түлхүүр нь болдог.
  - Лимфоцитүүдэд төрөлхийн болон өвөрмөц дархлааны эсүүд орно. Т болон В эсийн гол онцлог нь антиген илчлэгч эсүүдийн боловсруулан илчилж өгсөн антигений эсрэг дархлааны хариу урвалыг өрнүүлдэг.
- Ялтас эс (тромбоцитүүд)
  - Ялтас эс миелопоэзийн урьдал эсээс үүсдэг мегакариоцит эсээс тасрах замаар үүсдэг гемостазийн үйл ажиллагааны орлуулах боломжгүй эс.

Цусны үйл ажиллагаа^[1][2]

Тээвэрлэх:
- Хүчилтөрөгч, хоол шим тэжээлийн зүйлс, болон гормонуудыг эдэд хүргэнэ
- Нүүрсхүчлийн давхар ислийг уушгиар дамжуулан гадагшлуулах
- Бодисын солилцооны дүнд үүссэн хорт болон хэрэггүй нэгдлүүдийг элэг болон бөөрөөр дамжуулан гадагшлуулах
Эмгэг төрүүлэгчдээс хамгаалах
Гемостаз
Биеийн температурын зохицуулга, дохио дамжуулах, хүчил-шүлтийн тэнцвэрийг хадгалах

Цусны эзлэхүүн

Дунджаар цус нь насанд хүрсэн хүний биеийн нийт жингийн ∼ 7%-г эзэлдэг . ^[1][3]
Нийт цусны тодорхой хувь нь эргэлтэнд байх бөгөөд энэ нь тухайн хүний нас, биеийн жин, өндөр зэргээс хамаардаг.
≥ 35 кг жинтэй хүүхэд, өсвөр насныхан, насанд хүрэгчдэд цусны нийт хэмжээг Надлерийн тэгшитгэлээр тооцоолж болно. ^[4]
- Эрэгтэй: BV = (0.3669 × H³) + (0.03219 × W) + 0.6041
- Эмэгтэй: BV = (0.3561 × H³) + (0.03308 × W) + 0.1833
  - BV: нэг литр дэх цусны эзэлхүүн
  - H: биеийн өндөр метрээр
  - W: биеийн жин килограммаар
Дөнгөж төрсөн нярай, нялхас 14 хүртэлх насны хүүхдэд дараах лавламж утгыг ашиглана: ^[5]

Янз бүрийн насны нялхсын цусны эзэлхүүн
Нас	Цусны эзэлхүүн (мЛ/кг)
0–30 өдөр	80–85
1–12 сар	75–80
13–24 сар	85
2–3 нас	80
4–6 нас	76–77
7–14 нас	70–75

Цусны бүрэлдэхүүн хэсэг ^[1][2][3]

Сийвэн: ∼ 55%
- Цусны шингэн хэсэг
- Ус, плазмын уургууд , электролитүүд, гормонууд болон бусад биоидэвхи бүхий нэгдлүүдээс тогтоно.
Цусны эс: ∼ 45%

Цусны эсийн төрлүүд
Эс		Шинж чанар	Үйл ажиллагаа
RBC (эритроцит)		Амьдралын хугацаа: 120 өдөр Бөөм болон эсийн органел байхгүй 2 талаасаа хотгор зээрэнцэг хэлбэртэй Гликолиз болон гексоз монофосфатын шунтыг ашиглан энерги нийлэгжүүлдэг Гемоглобин агуулна	O₂ -г тээвэрлэн эдэд хүргэх CO₂ -г тээвэрлэн уушгинд хүргэх Хүчил-суурийн тэнцвэрт буфферийн үүрэг гүйцэтгэнэ.
WBC (лейкоцит)	Нейтрофиль	Нийт цагаан эсийн 60%-г эзэлнэ Олон тооны бөөмтэй LAP болон коллагеназа, лактоферин, лизоцим агуулсан өвөрмөц мөхлөгтэй Азурофиль мөхлөг , миелопероксидаза, протейназа, хүчиллэг фосфатаза, β-глукуронидазе агуулна	Хурц үрэвслийн хариу урвалыг хариуцна Фагоцитоз хийнэ
	Эозинофиль	Нийт цагаан эсийн 1–3% эзэлнэ Тасархай бөөмтэй Том хэмжээний мөхлөг агуулна	Шимэгчийн эсрэг дархлааны хариу урвалыг нөхцөлдүүлнэ. MBP ялгаруулдаг. Гистаминаза, эозинофилийн катионы уургууд, эозинофилийн пероксидаза болон эозинофилийн гаралтай нейротоксин зэрэг бусад фермент болон уургийг нийлэгжүүлнэ. Антиген-эсрэг биеийн бүрдлийг фагоцитоз хийнэ
	Базофиль	Нийт цагаан эсийн 0–0.75% эзэлнэ Базофилийн мөхлөгт: гепарин, гистамин	Харшлын урвалыг зуучлана Лейкотриенүүд нийлэгжүүлж ялгаруулна
	Моноцит	Нийт цагаан эсийн 3– 7% эзэлнэ Нэг бөөмтэй эс Лейкоцитийн хамгийн том хэлбэр Бөөр хэлбэрийн бөөмтэй Том мөхлөггүй нунтагласан шил шиг харагддаг цитоплазмтай	Макрофаг болон ялгаран хөгжинө Фагоцитоз хийнэ
	Лимфоцит	Нийт цагаан эсийн 25–33% эзэлнэ Нэг бөөмтэй эс Бөөрөнхий, нягт тод будагддаг бөөм Бага хэмжээтэй, цайвар өнгөтэй цитоплазм Үүний ∼ 80% Т эс, ∼15% В эсүүд, үлдсэн хувь нь байгалийн хөнөөгч (NK) эс	Т эсүүд: өвөрмөц (эсийн) дархлааны хариу урвал Цааш ялгаран хөгжинө Эс хордуулагч Т эсүүд Helper T эсүүд Зохицуулагч Т эсүүд В эсүүд: өвөрмөц (шингэний) дархлааны урвал Плазмын эсүүд болон ялгаран хөгжинө→ эсрэг бие нийлэгжүүлнэ Антиген илчлэгч эсийн үүрэг гүйцэтгэнэ NK эсүүд: төрөлхийн дархлааны хариу урвалд оролцоно
Тромбоцит		Амьдралын хугацаа: 8–10 өдөр Мегакариоцитуудаас үүсдэг бөөмгүй цитоплазмын диск Агуулна Өтгөн мөхлөгтэй: ADP, Ca²⁺ Мөхлөгт нь: vWF, фибриноген, фибронектин Ойролцоогоор. ⅓ дэлүүнд хадгалагдана.	Анхдагч гемостаз
Эдэд байрлах цусны эсүүд
Макрофаг		Янз бүрийн эдэд байрлана γ-интерфероныг идэвхжүүлнэ	Бактери, хөгширсөн эритроцит, эсийн үлдэгдлийг фагоцитоз хийнэ. Антиген илчилнэ (MHC II)
Шигүү мөхлөгт эс		Базофил эсийн гаралтай Базофилийн мөхлөг: гепарин, гистамин	Харшлын урвалыг зуучилна IgE-ийн Fc хэсгийг мембрантай холбоно → шигүү мөхлөгт эсийн мөхлөг задарна → гистамин, гепарин, триптаза болон эозинофилийн хемотактикийн фактор ялгарна
Сэртэнт эс		Миелоид эсвэл лимфоид эгнээний үүдэл эсээс үүсдэг ^[6] MHC II ангийн молекул болон Fc рецепторыг экспресс хийнэ Арьсанд байрласан сэртэнт эсийг Лангергансын эс гэж нэрлэдэг.	Фагоцитоз Антиген илчлэгч эс (APC) Төрөлхийн болон өвөрмөц дархлааны хариу урвалыг холбоно
Плазмын эс		В лимфоцит эсийн гаралтай Ер бусын бөөмтэй Цаг шиг харагддаг хроматинтэй Их хэмжээний барзгар эндоплазмын тортой Гольджийн аппарат маш сайн хөгжсөн Захын цусны урсгалд байдаггүй	Тодорхой нэг антигений эсрэг өвөрмөц эсрэг бие үүсгэнэ.

Тодорхойлолт
- Ясны дотор талын торлосон хөндийг дүүргэн оршдог хөвсгөр зөөлөн эд
- Хематопоэтик буюу цусны үүдэл эс болон стромалын эсүүд агуулагддаг.
Үйл ажиллагаа
- Гематопоэз
- Хөгширсөн эритроцитыг шүүнэ
- Дархлаа тогтолцооны эсүүд байрлана

Ясны чөмөгний төрөл
Шинж чанар	Улаан чөмөг	Шар чөмөг
Байрлал	Хавтгай яс Урт ясны метафиз болон эпифиз	Урт ясны диафизийн гол хэсэгт
Үйл ажиллагаа	Гематопоэз Нас ахих тусам улаан чөмөг аажмаар шар чөмөг болон хувирдаг.	Хематопоэтик буюу цус үүсгэдэггүй боловч улаан чөмөг болж хувирдаг ^[8][9]
Бүтэц	Хематопоэтик эгнээ Хематопоэтикийн үүдэл эсүүд Цусны судасны хэсэг Улаан чөмөг маш их судасжилттай. Төвийн тууш артериас нарийхан цацраган артериуд салбарлан гарч тулман хялгасан судас руу цутгана. Эндээс фагоцитозоор хүрээлэгдсэн венул цусыг хүлээн авч төвийн тууш вен руу нийлж тэжээх вен нэртэй болж яснаас гарна. Строма: стромын эсүүд нь хематопоэтинийг дэмжих торлог утас агуулдаг.	Торлог их бие дотор оршдог өөхний эд

Ясны чөмгөн дэх стромалын эсүүд ^[2][7]

Ясны чөмгөнд агуулагдах стромалын эсүүдийн эгнээ нь нь хематопоэтик буюу цусны үүсэлд оролцдоггүй гэвч тэд цус төлжилтийг хэвийн явуулах, зохицуулах чухал үүргийг гүйцэтгэдэг.

Адвентициал эсэн давхарга
- Ясны чөмгийг цус төлжүүлэх эсүүдийн арал болгон хуваана.
- Өөх хуримтлуулах: улаан чөмгийг шар чөмөг болгон хувиргах чадвартай
Мезенхимийн үүдэл эс
- Олон төрлийн эсэд хувирах боломжтой үүдэл эс
- Макрофаг, адипоцит, фибробласт, остеобласт, остеокласт, хондроцит, миоцит, эндотелийн эсүүд болон ялгаран хөгжих боломжтой.
- Цус төлжилтөнд шаардлагатай өдөөгч факторуудыг ялгаруулдаг
Макрофаг: синусоидын эргэн тойронд, чөмөгний цусны судасны гадна талд байрлана

Гематопоэз (цусны эсийн бүтээгдэхүүн)^[2]

Тодорхойлолт: Гематопоэз буюу цус төлжилт нь үүдэл эсээс миелопоэзийн урьдал эс болон лимфоцитийн урьдал эс гэх 2 төрлийн эс ялгаран хөгжиж эдгээр эсүүд цаашид боловсорч гүйцсэн цусны эсүүдийг үүсгэх үйл явц юм. ^[2]
- Миелопоэзийн урьдал эсүүд цаашид эритроцит, гранулоцит эсвэл мегакариоцит болон хөгждөг.
- Лимфоцитийн урьдал эс цаашид лимфоцитууд эсвэл байгалийн хөнөөгч эс (NK) болон ялгаран хөгждөг.
- Цус төлжүүлэгч үүдэл эсүүд (HSPC) нь трансмембраны уураг CD34-ийг гадаргуудаа экспресслэдэг . ^[10]
- Сэртэнт эсүүд нь миелопоэзийн эсвэл лимфоцитийн урьдал эсээс гаралтай байж болно. ^[6]
Байрлал
- Төрөхийн өмнө: шар уургийн уут, дэлүү, элэг
- Төрсний дараа
  - Ясны чөмөг
  - Хүнд хэлбэрийн цус багадалт болон цусны зарим төрлийн хавдарын үед дэлүү болон элгэнд цус төлжилт явагдаж болно.

Гематопоэзийн өсөлтийн хүчин зүйлс ^[1][2]

Гематопоэзийн өсөлтийн хүчин зүйлс гэдэг нь цусны эсүүдийн бүх шатанд тэдгээрийн ялгаран хөгжил болон бие гүйцэх үйл явцад нөлөөлдөг факторууд юм.
Зарим интерлейкин гематопоэзийн өсөлтийн факторын нөлөө үзүүлдэг.

Гематопоэзийн өсөлтийн хүчин зүйлсийн хураангуй
Өсөлтийн хүчин зүйл	Нийлэгжих газар	Үйл ажиллагаа
Үүдэл эсийн фактор (SCF)	• Ясны чөмгөн дэх стромийн үүдэл эсүүд	Гематопоэзийг идэвхжүүлэх
Гранулоцит-моноцитийг идэвхжүүлэгч фактор (GM-CSF)	• Эндотелийн эсүүд болон Т эс	Митоз, ялгаран хөгжилийг идэвхжүүлэх болон гранулоцит-моноцитын colony-forming units (CFU-GM)-г идэвхжүүлэх, үүдэл эсүүдийг гранулоцит болон моноцит болон ялгаран хөгжихийг дэмжих Эмчилгээний хэрэглээ: сарграмостим Хими болон туяа эмчилгээний үед нейтрофениг эмчлэх Чөмөг шилжүүлэн суулгасны дараа миелоид эгнээний үүдэл эсийг сэргээх Миелодисплази Апластик анеми
Granulocyte colony-stimulating factor (G-CSF)	Эндотель эс болон макрофаг	Митоз, ялгаран хөгжилийг идэвхжүүлэх болон гранулоцитын colony-forming units (CFU-G)-г идэвхжүүлэх, үүдэл эсийг бие гүйцсэн гранулоцит эс болгон хөгжихийг дэмжих Нейтрофилийн идэвхжлийг өдөөх Эмчилгээний хэрэглээ: филграстим Хими болон туяа эмчилгээний үед үүсэх нейтрофени эсвэл архаг нейтрофениг эмчлэх Гранулоцитын ялгаран хөгжлийг дэмжих замаар ясны чөмөгний нөхөн төлжилтийг идэвхжүүлж цусны цагаан эсийн тоог хэвийн хэмжээнд оруулна
Macrophage colony-stimulating factor (M-CSF)	Эндотель эс болон макрофаг	Митоз, ялгаран хөгжилийг идэвхжүүлэх болон моноцитын colony-forming units (CFU-M)-г идэвхжүүлэх, үүдэл эсийг бие гүйцсэн макрофаг эс болгон хөгжихийг дэмжинэ.
Эритропоэтин (EPO)	Бөөр болон гепатоцитын хялгасан судсыг тойрсон фибробласттай төстэй завсрын эсүүд	Ясны чөмгөнд эритропоэзийг дэмжих замаар эритроцитийн colony-forming units (CFU-E)-г идэвхжүүлнэ. Эмчилгээний хэрэглээ: рекомбинант EPO-ний аналогууд жишээ нь., эпоэтин альфа Анемийг эмчлэх зорилгоор хэрэглэнэ Спортоор хичээллэдэг хүмүүсийн гүйцэтгэлийг нэмэгдүүлэхийн тулд хүчээр хэрэглэж болно Гаж нөлөө: ↑ тромбоэмболизмийн эрсдэл; ↑ артерийн гипертензийн эрсдэл
Thrombopoietin (TPO)	Гол төлөв элэгний паренхималь эсүүд ба синусоид эндотелийн эсүүд Мөн нефроны проксимал тахир сувганцарын эсүүд ^[11]	Мегакариоцитын колони үүсгэгч хэсгүүдийг өдөөж тромбопоэзийг дэмжинэ, үүдэл эс ялтас эс болон хөгжинө Эмчилгээний хэрэглээ: ялтас эсийн багаслыг ялтас эсийг үүсгэх замаар засах Ромиплостим Элтромбопаг

Гол агуулгыг (ангилал, оношилгоо, эмчилгээ, тавилан г.м) цааш уншихын тулд та гишүүнчлэлийн эрх авах шаардлагатай. Тохирох эрх авснаар та манай контент, бусад нэмэлт үйлчилгээнүүдийг ашиглах боломжтой болно.
Хэрэв та хүчинтэй гишүүнчлэлийн эрхтэй бол нэвтэрч үзнэ үү !

Ойролцоо сэдвүүд:

Эдийн бичил бүтэц

Анатоми, Анатоми гистологийн суурь ойлголтууд

Жаргалсайхан Гэрэлмаа

Шинэ нийтлэл, контентын мэдээлэл тогтмол авахыг хүсвэл өөрийн мэдээллийг доор оруулаад илгээхийг дарна уу !

И-мэйл

Нэр

Мэргэжил

Цогбадрах Одгэрэл

Ойролцоо сэдвүүд:

Хамтран ажиллах

79,800 ₮

Цогбадрах Одгэрэл

Ойролцоо сэдвүүд:

Нууц үгээ мартсан

Бүртгүүлэх

Нууц үгээ мартсан

Бүртгүүлэх

Хамтран ажиллах

6 сарын эрх 50% хямдарлаа. Хугацаа дуусахад

79,800 ₮