Зүрх судасны эрхтэн тогтолцооны анатоми

Цогбадрах Одгэрэл

Сүүлийн шинэчлэл:2021/05/24

5,455

Ашиглах заавар:

Үндсэн агуулгыг аль болох бүгдийг товч багтаахыг хичээсэн ба түлхүүр үгсээр бичсэн болно.
симбол дээр хулганаа аваачихад нэмэлт тайлбар харагдана.
симбол дээр хулганаа аваачихад тухайн эмийн нэмэлт мэдээллүүд харагдана.
Доогуур зураастай эсвэл Bold-р бичсэн хэсэг дээр хулганаа аваачихад тухайн хэсгийн тодорхойлолт гарч ирэх ба цааш унших хэсгийн холбоос гарч ирнэ.

Зүрх судасны эрхтэн тогтолцоо нь цусны судас болон түүнд агуулагдаж байдаг цус, агшилт болон сулралтынхаа тусламжтайгаар цусыг хураах болон түгээх үйлдэл хийдэг булчинлаг эрхтэн болох зүрх гэсэн 3 том эрхтнээс бүтдэг онцлогтой.

Зүрх нь хүний биеийг бүхэлд нь хэрсэн цусны судасны тусламжтайгаар цусыг баруун тосгуураас уушги руу шахан хүчилтөрөгчжүүлж улмаар зүүн ховдлоос бусад эрхтэн тогтолцоо руу буюу их бие рүү шахдаг бөгөөд энэ үйл явцыг цусны их эргэлт гэж нэрлэдэг.

Эдийн төвшиндөө цусны судас венул болон артериол болж голд нь капилляр судас байх бөгөөд энэ түвшинд хүчилтөрөгч, нүүрсхүчлийн хийн солилцоо явагдаж, зүрхний агшилт, сулралтын үр дүнд үүсч буй цусны даралтын зөрүүгээр их биеэс цусыг эргүүлэн зүрх өөр лүүгээ татаж баруун ховдолд авчирч уушги руу шахдаг бөгөөд энэ эргэлтийг цусны бага эргэлт гэж нэрлэдэг. Энэ удаа та зүрх гэж нэрлэгдэх шахуургын үүрэгтэй атгасан гарны хэмжээтэй хагас булчинлаг эрхтний анатомийн бүтэцтэй танилцах болно.

Хүний биед агуулагдаж байдаг хамгийн том венийн болон артерийн ерөнхий зураглалууд

Зүрх: Цусны эргэлтийн төвд байрладаг хагас булчинлаг хөндийтэй эрхтэн. 4 камертай буюу 2 ховдол, 2 тосгуураас тогтоно.

Тосгууртаа гаднаас ирэх цусыг хүлээн авч ховдлоор дамжуулан цусны их болон бага эргэлт рүү цусыг эргүүлэн шахдаг. Цусыг их болон бага эргэлт рүү шахдаг учир цусыг хааш нь шахаж буйгаас хамааруулан баруун болон зүүн зүрх гэж албан бусаар хувааж үздэг.

Байрлал
Зүрх нь цээжний хөндийд цээжний голт (mediastinum medium)-ын өвөр голт mediastinum anterior-д перикардын уутанд porta arteriosa болон porta venosa-с дүүжлэгдэн тэгш биш буюу биеийн тэнхлэгтэй харьцуулбал 45 градусын өнцөг үүсгэж перикардын уутанд porta arteriosa болон porta venosa-с дүүжлэгдэн байрлана. Зүрхийг эн тэнцүү гурван хэсэг хуваагаад урд голын шугам– (linea mediana anterior)

Нэмэлт тайлбар:

Уушги, зүрх ба хэвлийн хөндийн эрхтнүүдийн байршлыг цээжинд тодорхойлохын тулд доорх шугамуудыг татдаг: Цээжний урд гадаргууд:

Урд голын шугам өвчүүний дээд сэтэрхийнээс өвчүүний голоор хүйсийг дайруулан умдаг хүртэл татсан шугам linea mediana anterior
Өвчүүний шугам, өвчүүний баруун ба зүүн ирмэгээр татсан шугам- linea sternalis dextra et sinistra
Өвчүүний хажуугийн шугам, баруун ба зүүн өвчүүний ба хөхний шугамын голоор татсан шугам linea parasternalis dextra et sinistra
Хөхний шугам хөхний толгойг дайруулж татсан шугам- linea mamillaris

Дээрх шугамаар дайруулж үзэхэд зүрх нь

2⁄3 нь цээжний хөндийн зүүн хагаст хоёр ховдол болон зүүн тосгуур
Үлдсэн 1⁄3 нь баруун тосгуур, хоёр хөндийн венүүд байрлана.
Зүрхний урт тэнхлэг дээрээс доош, баруунаас зүүн тийш, араас өвөр лүү чиглэнэ.
Зүрх нь байрлалаараа бага зэрэг зүүн тийш эргэсэн байдалтай байдаг.
Зүрхний орой хэсэг зүүн хөхний шугамнаас дотогш 1 см, 5-р хавирганы завсрын харалдаа байрлана.

Гадаргуу

Урд гадаргуу – Facies sternocostalis
Хажуугийн гадаргуу – Facies pulmonalis dextra et sinistra
Доод гадаргуу – Facies diaphragmatica

Зүрхний хязгаар

Дээд хязгаар өвчүүний зүүн ирмэгийн дагуу 3-р хавирганы мөгөөрсний дээд ирмэгээр
Баруун хязгаар өвчүүний баруун захаас баруун тийш 2 см орчим зайтай 3-5-р хавирганы завсар хүртэл
Доод хязгаар ташуу байдалтай

Хэмжээ ба жин

Тухайн хүний атгасан гарын хэмжээнээс үл ялиг том бөгөөд дунджаар 300 орчим гр жинтэй
785 мл орчим эзэлхүүнтэй
Зүрхний хамгийн өргөн хэсэг нь сагитталь тэнхлэгийн дагуу зүсэж үзэхэд дундаж диаметр 8-9 см
Зүрхний суурь хэсгийн диаметр ойролцоогоор 6 см

Зүрхийг дараах хэсгүүдэд хуваан үзэж болно

Зүрхний орой – apex cordis
Зүрхний суурь – basis cordis
Өмнөд хэсгээр нь аортын уруудах хэсэг aorta descendens болон уушгины гол судас байрлана
Баруун дээд буюу өнцөг хэсгийг нь баруун тосгуур бүтээдэг

Голт

Голтод байрлаж буй эрхтнүүдийг уушгины уг болон цагаан мөгөөрсөн хоолойн ацаар зааглан
- Ар – mediastinum posterius
- Өвөр – mediastinum anterius
- Дээд – mediastinum superius
- Дунд – mediastinum medium
- Доод – mediastinum inferius голт гэж хуваана
- Медиастиналь плеврийн хуудаснаас дотогш цээжний хөндийд байрлах 3 серозон уутат хөндийн нэг

Голтын хана
- Урд хана Өвчүү – sternum
- Хойд хана багана нурууны сээрний хэсэг pars thoracica
- 3 болон 4. хоёр талын хажуу хана голтыг хучиж байдаг цээжний ханын гялтан хальс – pleura mediastinalis
- Дээд хана цээжний хэнхэрцэгийн дээд амсар – apertura thoracica superior
- Доод хана өрц – diaphragma

Зүрх нь баруун зүүн тосгуур болон ховдол гэсэн дөрвөн тасалгаанаас бүрдэнэ.

Зүрхний тосгуурууд цусны их болон бага эргэлтийн венийн судсаар цуглан ирж буй цусыг хүлээн авна. Ховдлууд нь цусыг зүрхнээс артерийн судаснууд руу шахна.

Баруун болон зүүн ховдол, тосгуурууд тус бүртээ таславчаар тусгаарлагддаг
Баруун тосгуур болон баруун ховдол хоёрын хооронд байрлах венийн нүхийг ostium atrioventriculare dextrum байна
Зүүн тосгуур, ховдол хоёрын хооронд байх нүхийг ostium atrioventriculare sinistrum гэнэ.

БАРУУН ТОСГУУР – ATRIUM DEXTRUM

Шоо дөрвөлжин маягийн хэлбэртэй
Өмнөд хэсгээрээ гадагш цүлхийн гарч баруун тольт auricula dexter – ийг үүсгэдэг
Дээд болон доод хөндийн вен, зүрхний титэм судасны венүүдийн цус энэ тосгуурт цутгана
Баруун болон зүүн тосгуурыг хооронд зүрхний өмнөд хананаас ар тийш чиглэсэн ташуу байдалтай таславч septum interatriale байрлаж тусгаарладаг

Уг таславчийн байрлалаас болж баруун тосгуур зүрхний өмнөд талд баруун хэсэгт байрладаг бол зүүн тосгуур зүрхний ар талд зүүн хэсэгт байрлана.

Баруун тосгуурын өмнөд хэсэг буюу тольт auricula dexter-ийн гадаргаас бусад хэсэг зүрхний булчинлаг давхаргын босоо багана маягийн дэл хэлбэртэй бөөгнөрөл Mm. pectinati-г үүсгэдэг бөгөөд уг бөөгнөрлийн дээд хэсгээр нь захын булчинлаг ирмэг crista terminalis байдаг. Уг тосгуур луу доод хөндийн венийн орж буй нүхний дээд захаас нь гар хадуур маягийн атираа valvula venae cavae inferioris эхэлнэ.

Зүрхний өөрийн венүүдийн цусыг цуглуулагч sinus coronarius cordis судасны амсар дээр жижиг хавхлага valvulae sinus coronarii байрладаг.

БАРУУН ХОВДОЛ – VENTRICULUS DEXTER

Гурвалжин пирамид хэлбэртэй, пирамидын урд талын хана нь зүрхний sternocostalis буюу урд гадаргууг үүсгэдэг.
Дунд хана нь ховдол хоорондын таславч septum interventriculare-ийг үүсгэдэг.
Арын хана нь facies diaphragmatica-г үүсгэдэг.
Хагас сар маягийн хөндийтэй суурь нь дээш харж байрладаг зүрхний баруун тосгуураас ostium atrioventriculare dextrum нүхээр баруун ховдолын хөндийд орж ирсэн цусыг агшилтын үед баруун тосгуур луу буцаахгүй байх үүрэгтэй гурван хавтаст хавхлага valva atrioventricularis dextra-р хааж уушгины багана судас truncus pulmonalis-руу цусыг шахах үүрэгтэй хөндий юм
Баруун ховдол нь цээжний хөндийд хамгийн урд байрлалтай оршдог. Уг ховдлын хөндийг хоёр хэсэгт хувааж үздэг.
- Ховдлоос уушгины артери руу цусыг шахах гөлгөр хэсгийг Infundibulum.
Тосгуур ховдол хоёрын хоорондох ойролцоо хэсгийг бие corpus гэж нэрлэнэ.
Өмнө дээд хэсгээс нь уушигны гол судасны нүх ostium trunci pulmonalis гардаг
- Энэ нь conus arteriosus-г үүсгээд уушигны багана судас truncus pulmonalis болж үргэлжилнэ.
- Уг нүхний амсарт хагас саран хавхлага valva trunci pulmonalis байрлаж баруун ховдолыг сулрах үед хаагдаж цусыг баруун ховдолд буцаахгүй байх үүргийг гүйцэтгэдэг.
Ховдлын хана зарим хэсгээрээ булчингийн бөөгнөрөл trabeculae carneae-үүдтэй байдаг.
Баруун ховдлын орой хэсэгт ховдол хоорондын таславч болон урд хөхлөг булчинг холбосон зүрхний дамжуулалтын системд оролцдог булчин (Septomarginal trabecula) байрладаг.
- Энэ булчин нь зарим төрөлхийн гажгийн зүрхний эхо шинжилгээний үед зүрхний зүүн болон баруун тосгуурыг ялгах гол хүчин зүйл болдог.

ЗҮҮН ТОСГУУР – ATRIUM SINISTRUM

Артерийн цус буюу хүчилтөрөгчийг гемдээ холбосон цусыг уушгины 4 хос вен venae pulmonales-үүд уг тосгуурын хөндийд цутгадаг.
- Баруун дээд вен: Цусыг уушгины баруун дээд болон дунд дэлбэнээс,
- Баруун доод вен: Цусыг уушгины баруун доод дэлбэнээс,
- Зүүн дээд вен: Цусыг уушгины зүүн дээд дэлбэнээс.
- Зүүн доод вен: Цусыг уушгины зүүн доод дэлбэнээс тус тус баруун тосгуурт хүргэнэ.
Аортын уруудах хэсэг aortae descendens ба улаан хоолой oesophagus-ын урд оршино.
Зүүн тольт auricula sinistra урагшаа чиглэж илүү гарсан байдалтай байдаг
- Аортын эхний хэсэг, уушгины гол судаснуудын хэсгүүдийг тойрч байрладаг.
- Зүүн тольт auricula sinistra-ийн дотор гадаргууг дэл хэлбэртэй булчин musculi pectinati-ууд байна.
Зууван хэлбэртэй цааш зүүн ховдолын хөндийд нээгддэг ховдол хоорондын нүх ostium atrioventriculare sinistrum уг тосгуурын хөндийд байрладаг.

ЗҮҮН ХОВДОЛ – VENTRICULUS SINISTER

Конус төст хэлбэртэй.
- Конусын суурийг нэг талаас ostium atrioventriculare sinistrum ба аортын нүх (Ostium aortae) үүсгэдэг
- Нарийссан хэсэг нь зүрхний орой (apex cordis)-ийг үүсгэж байдаг.
Баруун ховдолын ханын зузаан 5-8 мм орчим байдаг бол уг ховдолын ханын зузаан 10-15 мм орчим буюу баруун ховдолын ханын зузаанаас бараг 3 дахин их
- Цусны их эргэлтийг энэ ховдол үүсгэдэг бөгөөд цусны их эргэлтийн даралтын ачаалал энэ ховдолд ирдэгтэй холбоотой зузаан байдаг.
Уг ховдолын суурь хэсэгт зүүн тосгуураас зүүн ховдол руу орсон зуувандуу хэлбэртэй хоёр хавтаст хавхлаг valva atrioventricularis sinistra-р хаагддаг нүх ostium atrioventriculare sinistrum байдаг
Суурьных нь баруун дээд хэсэгт гол судасны хавхлага valva aortae-р хаагддаг гол судасны нүх ostium aortae байх ба уг нүхтэй хамгийн ойрхон байгаа хэсгийг артерийн хөндий sinus aortae гэнэ.
Зүүн ховдолын хананд булчингийн бөөгнөрөл trabeculae carneae-ийн баруун ховдолын булчингийн бөөгнөрөлтэй харьцуулбал тооны хувьд цөөн байдаг.
Хөхлөг булчингууд musculi papilares баруун ховдолыг бодвол уг ховдолд олон байдаг.
- Уг ховдолд байх хөхлөг булчин musculi papilares-уудаас хэмжээгээр харьцангуй том хоёр булчинг байрлалаар нь
  - Урд m. papillaris anterior (хэмжээний хувьд бага)
  - Хойт m. papillaris posterior (хэмжээний хувьд том)
- Эдгээр хөхлөг булчингууд нь хоёр хавтаст хавхлагыг нээх хаахад оролцоно.