Зүрх судасны эрхтэн тогтолцооны анатоми (Cardiovascularsystem)

Зүрх судасны эрхтэн тогтолцоо нь цусны судас болон түүнд агуулагдаж байдаг цус, агшилт болон сулралтынхаа тусламжтайгаар цусыг хураах болон түгээх үйлдэл хийдэг булчинлаг эрхтэн болох зүрх гэсэн 3 том эрхтнээс бүтдэг онцлогтой.

Зүрх нь хүний биеийг бүхэлд нь хэрсэн цусны судасны тусламжтайгаар цусыг баруун тосгуураас уушги руу шахан хүчилтөрөгчжүүлж улмаар зүүн ховдлоос бусад эрхтэн тогтолцоо руу буюу их бие рүү шахдаг бөгөөд энэ үйл явцыг цусны их эргэлт гэж нэрлэдэг. 

Эдийн төвшиндөө цусны судас венул болон артериол болж голд нь капилляр судас байх бөгөөд энэ түвшинд хүчилтөрөгч, нүүрсхүчлийн хийн солилцоо явагдаж, зүрхний агшилт, сулралтын үр дүнд үүсч буй цусны даралтын зөрүүгээр их биеэс цусыг эргүүлэн зүрх өөр лүүгээ татаж баруун ховдолд авчирч уушги руу шахдаг бөгөөд энэ эргэлтийг цусны бага эргэлт гэж нэрлэдэг. Энэ удаа та зүрх гэж нэрлэгдэх шахуургын үүрэгтэй атгасан гарны хэмжээтэй хагас булчинлаг эрхтний анатомийн бүтэцтэй танилцах болно.

1. Хүний биед агуулагдаж байдаг хамгийн том венийн болон артерийн ерөнхий зураглалууд

Зүрх: Цусны эргэлтийн төвд байрладаг хагас булчинлаг хөндийтэй эрхтэн. 4 камертай буюу 2 ховдол, 2 тосгуураас тогтоно. 

Тосгууртаа гаднаас ирэх цусыг хүлээн авч ховдлоор дамжуулан цусны их болон бага эргэлт рүү цусыг эргүүлэн шахдаг. Цусыг их болон бага эргэлт рүү шахдаг учир цусыг хааш нь шахаж буйгаас хамааруулан баруун болон зүүн зүрх гэж албан бусаар хувааж үздэг.

• Байрлал: Зүрх нь цээжний хөндийд цээжний голт (mediastinum medium)-ын өвөр голт mediastinum anterior-д перикардын уутанд porta arteriosa болон porta venosa-с дүүжлэгдэн тэгш биш буюу биеийн тэнхлэгтэй харьцуулбал 45 градусын өнцөг үүсгэж перикардын уутанд байрлана. Зүрхийг эн тэнцүү гурван хэсэг хуваагаад урд голын шугам linea mediana anterior-р дайруулж үзэхэд зүрх нь
  • 2⁄3 нь цээжний хөндийн зүүн хагаст хоёр ховдол болон зүүн тосгуур
  • Үлдсэн 1⁄3 нь баруун тосгуур, хоёр хөндийн венүүд байрлана.
  • Зүрхний урт тэнхлэг дээрээс доош, баруунаас зүүн тийш, араас өвөр лүү чиглэнэ.
  • Зүрх нь байрлалаараа бага зэрэг зүүн тийш эргэсэн байдалтай байдаг.
  • Зүрхний орой хэсэг зүүн хөхний шугамнаас дотогш 1 см, 5-р хавирганы завсрын харалдаа байрлана.

Гадаргуу

• Урд гадаргуу – Facies sternocostalis
• Хажуугийн гадаргуу – Facies pulmonalis dextra et sinistra 
• Доод гадаргуу – Facies diaphragmatica 

Зүрхний хязгаар

• Дээд хязгаар өвчүүний зүүн ирмэгийн дагуу 3-р хавирганы мөгөөрсний дээд ирмэгээр
• Баруун хязгаар өвчүүний баруун захаас баруун тийш 2 см орчим зайтай 3-5-р хавирганы завсар хүртэл
• Доод хязгаар ташуу байдалтай

Хэмжээ ба жин

• Тухайн хүний атгасан гарын хэмжээнээс үл ялиг том бөгөөд дунджаар 300 орчим гр жинтэй 
• 785 мл орчим эзэлхүүнтэй
• Зүрхний хамгийн өргөн хэсэг нь сагитталь тэнхлэгийн дагуу зүсэж үзэхэд дундаж диаметр 8-9 см
• Зүрхний суурь хэсгийн диаметр ойролцоогоор 6 см

Зүрхийг дараах хэсгүүдэд хуваан үзэж болно

• Зүрхний орой – apex cordis 
• Зүрхний суурь – basis cordis  
• Өмнөд хэсгээр нь аортын уруудах хэсэг aorta descendens болон уушгины гол судас  байрлана
• Баруун дээд буюу өнцөг хэсгийг нь баруун тосгуур бүтээдэг 

Голт

• Голтод байрлаж буй эрхтнүүдийг уушгины уг болон цагаан мөгөөрсөн хоолойн ацаар зааглан
  • Ар – mediastinum posterius 
  • Өвөр – mediastinum anterius 
  • Дээд – mediastinum superius 
  • Дунд – mediastinum medium 
  • Доод – mediastinum inferius голт гэж хуваана
  • Медиастиналь плеврийн хуудаснаас дотогш цээжний хөндийд байрлах 3 серозон уутат хөндийн нэг

• Голтын хана
  • Урд хана Өвчүү – sternum
  • Хойд хана багана нурууны сээрний хэсэг pars thoracica
  • 3 болон 4. хоёр талын хажуу хана голтыг хучиж байдаг цээжний ханын гялтан хальс – pleura mediastinalis
  • Дээд хана цээжний хэнхэрцэгийн дээд амсар – apertura thoracica superior
  • Доод хана өрц – diaphragma