Хэвлийн цочмог өвдөлт (Acute abdomen)

Ерханат Хуанбай

Сүүлийн шинэчлэл:2022/06/26

357

Ашиглах заавар:

Үндсэн агуулгыг аль болох бүгдийг товч багтаахыг хичээсэн ба түлхүүр үгсээр бичсэн болно.
симбол дээр хулганаа аваачихад нэмэлт тайлбар харагдана.
симбол дээр хулганаа аваачихад тухайн эмийн нэмэлт мэдээллүүд харагдана.
Доогуур зураастай эсвэл Bold-р бичсэн хэсэг дээр хулганаа аваачихад тухайн хэсгийн тодорхойлолт гарч ирэх ба цааш унших хэсгийн холбоос гарч ирнэ.

Хэвлийн цочмог өвдөлт гэдэг нь хэдэн цагаас хэдэн өдөр хүртэл үргэлжлэх хэвлий орчмын хүчтэй өвдөлтийг хэлнэ. Хэвлийн өвдөлтийн суурь шалтгаан нь хэвлийн хөндий, цээж эсвэл эрхтэн тогтолцооны гаралтай байж болох ба зарим тохиолдолд яаралтай мэс заслын эмчилгээ хийх шаардлагатай болдог. Хэвлийн цочмог өвдөлтийн үед авах эхний арга хэмжээ бол амин үзүүлэлтүүдийг үзэж, түргэн шуурхай бодит үзлэг хийж, зохих тохирсон оношилгоо шинжилгээнүүдийг (ж/нь, хэвлийн хөндийн хэт авиа, рентген) цаг алдалгүй хийх замаар амь насанд аюултай шалтгаануудыг нэн даруй үнэлэх явдал юм.

Яаралтай авах арга хэмжээ нь өвчтөний хурц байдал, хэвлийн хөндийн зарим цочмог эмгэгийн өндөр эрсдэлтэй хүн ам зүйн байдал зэргээс хамаарна. Хүнд өвчтэй өвчтөнүүдийг тогтворжуулж байгаад зэрэгцүүлэн үнэлэх шаардлагатай.

Эхэн үеийн менежмент

ABCDE үнэлгээ
- Гемодинамикийг тогтворжуулах
- Захын судсанд хүрц (уян зүү) тавих
- Судсаар шингэн сэлбэх
- Хэвлийн өвдөлттэй тогтворгүй өвчтөнд цус алдалтын шок сэжиглэгдсэн тохиолдолд ижил бүлгийн цусыг нэн даруй захиалах.

Амьсгалын тогтолцоог дэмжих: шаардлагатай тохиолдолд хүчилтөрөгч эмчилгээ хийх
Амаар хооллохыг хязгаарлах (NPO)
Дэлгэрэнгүй асуумж авч, бодит үзлэг хийх
Шаардлагатай оношилгоо, шинжилгээ хийх
Шаардлагатай тохиолдолд яаралтай нарийн мэргэжлийн эмчийн зөвлөгөө авах
- Хэвлийн аортын цүлхэнгийн урагдлын үед судасны мэс засал
- Гемодинамикийн хувьд тогтворгүй хэвлийн өвдөлтийн үед ерөнхий мэс засал
- Төмсөгний мушгирал бол урологийн
- Умайн гаднах жирэмслэлт бол эх барих эмэгтэйчүүдийн г.м
Дэмжих эмчилгээ хийх
- Парентерал өвдөлт намдаах
- Хэвлийн доторх халдварын үед эмпирик антибиотикууд
- Бөөлжилтийн эсрэг эм
- Хамар ходоодны гуурс байрлуулах
- Давсганд катетер тавих (ж/нь, Фолей катетер)
Үндсэн суурь шалтгааныг тодорхойлж, эмчлэх

Буруу оношлохоос зайлсхийхийн тулд бэлгийн идэвхтэй амьдралтай эмэгтэйчүүд болон нөхөн үржихүйн насны эмэгтэйчүүдийн хэвлийн өвдөлтийн шалтгаан, тухайлбал аарцгийн үрэвсэлт өвчин, жирэмслэлттэй холбоотой нөхцөл байдлуудыг анхаарч үзвэл зохино!

Хэвлийн өвдөлтийн ноцтой шинжүүд

Дараах ноцтой бүхий шинжүүд нь хэвлийн өвдөлттэй өвчтөнүүдийн амь насанд аюул учруулах эсвэл буруу оношлогдох зэрэг үр дагаварт хүргэж болзошгүй юм.

Эрсдэлт хүчин зүйлүүд
- Нас > 50
- Дархлаа дутмагшил
- Өмнө нь хэвлийн хөндийн мэс засал хийлгэж байсан өгүүлэмжтэй
- Титэм судасны эмгэг эсвэл тосгуурын фибрилляцийн өгүүлэмжтэй

Тогтворгүй амин үзүүлэлтүүд: гипотензи, тахикарди
Өвдөлтийн шинж чанар
- Гэнэт хүчтэй өвдөлт илрэх
- Өдөлтөөс болж нойргүй болох
- Хэвлийн хөндийн шинж тэмдгүүдтэй хамааралгүй өвдөлт

Дагалдах шинж тэмдгүүд
- Цөсөөр бөөлжих
- Цустай бөөлжих, цустай баах
- Шарлах

Бодит үзлэгт илрэх шинжүүд
- Хэвлийн гялтангийн шинжүүд
  - Хэвлийн булчингийн чангарал
  - Блюмбергийн шинж
- Гэдэсний чимээ алга болох эсвэл хэнгэргэн чимээ сонсогдох
- Хэвлийгээр дүүрч томрох
- Хэвлий эсвэл цавины хэсэгт зөөлөн овойсон зүйл тодорхойлогдох

Хэвлийн өвдөлт нь тогтворгүй гемодинамиктай хамт илэрч байвал дотор цус алдалт, дотор эрхтний цоорол, гэдэсний үхжил, сепсис зэргийг сэжиглэнэ!

Дархлаа дутмагшилтай болон ахимаг насны өвчтөнүүдэд амь насанд аюултай өвчний үед халуурах, лейкоцитозис

, хэвлийн эмзэглэл зэрэг нь илрэхгүй байж болох тул өндөр сэрэмжтэй байвал зохино!

Түргэн хугацаанд амь насанд халтай өвчнүүд

Хэвлийн аортын цүлхэн урагдах
Гол судасны хуулрал
Зүрхний шигдээс
Гэдэсний цооролт
Гэдэсний механик түгжрэл [бөглөрлийн ба боомилсон түгжрэл орно]
Чацархайн цочмог ишеми
Нойр булчирхайн цочмог үрэвсэл
Цочмог холангит
Умайн гадуурх жирэмслэлт хагарах

Хэвлийн хөндийн ноцтой эмгэгүүдээс улбаатай хэвлийн цочмог өвдөлтийн эмчилгээг хойшлуулах нь гэдэсний үхжил, сепсис, фистул үүсэх улмаар үхэлд хүргэх аюултай!

Өвчтөнийг яаралтай үнэлсний дараа авах арга хэмжээ

Гемодинамикийн хувьд тогтворгүй өвчтөнүүд: Яаралтай хагалгаанд орох эсвэл эрчимт эмчилгээний тасагт хэвтэх шаардлагатай өвчтөнүүдийг шууд хагалгааны өрөөнд шилжүүлэх.
Мэс заслын эмгэг, дотор муухайрах, бөөлжих эсвэл өвдөлт намжихгүй байвал: хэвтүүлэн эмчлэх
Шинжилгээний үр дүн нь тодорхойгүй эсвэл сөрөг гарсан, тогтвортой өвчтөнүүд:
- Хэвлийн үзлэгийг давтан хийж яаралтай тусламжийн тасагт ажиглах
- ЭСВЭЛ дараах шалгууруудыг хангасан тохиолдолд заавар зөвлөгөө өгч эмнэлгээс гаргах:
- Өвдөлт, дотор муухайрах шинжүүд арилах
- Амаар хооллох чадвартай болох
- Биеийн ерөнхий байдал, бодит үзлэгийг нягтална
- Эмчийн заавар, зөвөлгөөг дагаж мөрдөх чадвартай байх

Оношилгоог эмнэлзүйн шинж тэмдгүүд ба урьдчилсан оношинд тулгуурлан хийнэ. Дараах жагсаалтад хэвлийн цочмог өвдөлттэй өвчтөнд тохиолдох эмгэгийг оношлох эсвэл үгүйсгэхэд тусалдаг зарим түгээмэл хэрэглэгддэг оношилгоо, шинжилгээний аргуудыг дурдсан болно.

Лабораторийн шинжилгээ

Цусны хийн шинжилгээ
Лактат
Тропонин
Сийвэн дэх глюкоз
Цусны дэлгэрэнгүй шинжилгээ
Коагуляграммын шинжилгээ (жишээ нь, INR, PT)
BMP (Бодисын солилцооны суурь үзүүлэлтүүд): натри, кали, хлорид, бикарбонат, мочевин, азот, креатинин, глюкоз
Элэгний үйл ажиллагааны шинжилгээ (Алат, Асат, шүлтлэг фосфатаза, билирубин (шууд ба шууд бус), нийт уураг, альбумин, γ-глутамил транспептидаза)
Липаза, амилаза
Цусны бүлэг тодорхойлох
Улаан Эсийн Тунах Хурд (ESR), C урвалжит уураг
Шээсний шинжилгээ
β-hCG
Өсгөврийн шинжилгээ

Жирэмслэлтээс хамгаалах бэлдмэл хэрэглэж байгаагаас үл хамааран нөхөн үржихүйн насны бэлгийн идэвхтэй амьдралтай эмэгтэйчүүдэд жирэмсний тестийг заавал үзэх хэрэгтэй.

Тархмал перитонит эсвэл сепсисийн илэрхий шинж тэмдэг бүхий өвчтөнүүдэд нэмэлт дүрс оношилгооны шинжилгээгүйгээр яаралтай мэс заслын эмчилгээ шаардлагатай байж болно.

Дүрс оношилгооны шинжилгээ

Эхэн үеийн дүрс оношилгооны шинжилгээг өвчтөний түүх, амин үзүүлэлтүүд, бодит үзлэгт үндэслэн хийнэ. Дараах зөвлөмжүүд нь жирэмсэн биш насанд хүрэгчдэд хамаарна. Хэвлийн цочмог өвдөлттэй жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд тодосгогч бодисгүй хэвлийн эсвэл аарцгийн хэт авиан ба MRI шинжилгээний аргыг хэрэглэвэл зүйтэй.

Сэжиглэж буй оношоор нь:

Сэжиглэж буй онош	Дүрс оношилгооны арга
Титэм судасны цочмог хам шинж	Электрокардиографи (ЭКГ) Трансторацик эхокардиографи (TTE)
Цус алдалтын шок	Гэмтлийг хэт авиан шинжилгээгээр төвлөрсөн үнэлгээ хийх (FAST)
Гэдэсний цооролт	Судcаар хийх тодосгогчтой хэвлий ба аарцгийн КT Хэвлийн рентген (босоо болон хэвтээ), цээжний рентген зураг (босоо)
Нарийн гэдэсний түгжрэл
Хэвлийн доторх буглаа	Судcаар хийх тодосгогчтой хэвлий ба аарцагны КT
Цочмог дивертикулит
Мухар олгойн цочмог үрэвсэл
Чацархайн цочмог ишеми	Хэвлийн КТ ангиографи
Нойр булчирхайн цочмог үрэвсэл	Хэвлийн хэт авиан шинжилгээ Судcаар хийх тодосгогчтой хэвлийн КТ
Бөөрний чулуу	Хэвлий ба аарцагны хэт авиан шинжилгээ Хэвлийн болон аарцагны тодосгогчгүй КТ
Цочмог хүндрэлтэй пиелонефрит	Судcаар хийх тодосгогчтой хэвлий ба аарцагны КT
Гемодинамикийн хувьд тогтвортой өвчтөнд хэвлийн гол судасны цүлхэн сэжиглэгдсэн бол	Хэвлийн хэт авиан шинжилгээ КТ/СР ангиографи

Өвдөлтийн байршлаар нь:

Өвдөлтийн байршил	Шинжилгээний эхний сонголт	Өөр сонголтууд
Хэвлийн баруун дээд хэсгийн өвдөлт (RUQ)	Хэвлийн хэт авиан шинжилгээ	Судсаар хийх тодосгогчтой хэвлийн КT MRCP Чулуугүй холецистит сэжиглэгдвэл: холесцинтиграфи
Хэвлийн баруун доод хэсгийн өвдөлт (RLQ) эсвэл Хэвлийн зүүн доод хэсгийн өвдөлт (LLQ)	Судcаар хийх тодосгогчтой хэвлий ба аарцагны КT	Тодосгогчгүй хэвлий ба аарцагны КT Тодосгогчтой/тодосгогчгүй хэвлий ба аарцагны MRI Хэвлий ба аарцагны хэт авиан шинжилгээ Өндгөвч/төмсөгний мушгирал сэжиглэгдвэл: аарцагны(♀)/хушганы (♂) дуплекс хэт авиан шинжилгээ
Хэвлийн зүүн дээд хэсгийн өвдөлт (LUQ)	Амаар болон судcаар хийх тодосгогчтой хэвлийн КT	Хэвлийн цочмог өвдөлттэй өвчтөнд пневмоперитонеум эсвэл гэдэсний түгжрэлийг илрүүлэхийн тулд хэвлий болон цээжний хэд хэдэн рентген зураг авдаг. Хэвлийн рентген зураг (хэвтээ болон босоо байрлал) ба цээжний рентген зураг (босоо байрлал).
Умдагны дээд хэсгийн өвдөлт (Suprapubic)	Хэвлий ба аарцгийн хэт авиан шинжилгээ	Судсаар хийх тодосгогчтой/тодосгогчгүй хэвлий ба аарцагны КТ Тодосгогчтой/тодосгогчгүй MRI Трансвагиналь хэт авиан шинжилгээ
Аарцагны өвдөлт	Эмэгтэйчүүдийн өвчин сэжиглэгдвэл: аарцгийн хэт авиан шинжилгээ (хэвлийн эсвэл үтрээний) Эмэгтэйчүүдийн бус шалтгаан сэжиглэгдвэл эсвэл β-HCG сөрөг байвал: Судcаар хийх тодосгогчтой хэвлий ба аарцагны КT	Өндгөвчний мушгирал сэжиглэгдвэл: аарцагны дуплекс хэт авиан шинжилгээ Судсаар хийх тодосгогчтой аарцагийн MRI
Тодорхой байршилгүй өвдөлт	Судcаар хийх тодосгогчтой хэвлий ба аарцагны КT	Судсаар хийх тодосгогчтой/тодосгогчгүй хэвлий ба аарцагны КТ Судсаар хийх тодосгогчтой/тодосгогчгүй хэвлий ба аарцагны MRI Хэвлий ба аарцагны хэт авиан шинжилгээ Хагалгааны дараах хэвлийн цочмог өвчдөлттэй өвчтөнүүд: Флюроскопи хийх.

Зураг А.

Баруун гипохондри
Эпигастрийн бүс
Зүүн гипохондри
Баруун бүсэлхийн бүс
Хүйсний бүс
Зүүн бүсэлхийн бүс
Баруун цавьны бүс
Гипогастри/супрапубик бүс
Зүүн цавьны бүс

Зураг Б.

Баруун дээд хэсэг (RUQ)
Зүүн дээд хэсэг (LUQ)
Баруун доод хэсэг (RLQ)
Зүүн доод хэсэг (LLQ)

Хэвлийн өвдөлттэй настай өвчтөнүүдэд өвчлөл, нас баралтын эрсдэл их, түүнчлэн оношилгооны нарийвчлал багатай байдаг учир дүрс оношилгооны шинжилгээнүүдийг хийх босгыг бага байлгах хэрэгтэй.

Бодит үзлэг ба дүрс оношилгооны шинжилгээ бүрэн хийсний дараа онош нь тодорхойгүй хэвээр байгаа гемодинамикийн хувьд тогтвортой өвчтөнүүдэд оношлогооны лапароскопи хийхийг бодолцож үзэх. Гемодинамикийн хувьд тогтворгүй эсвэл хүнд хэлбэрийн хэвлийн цанхайлттай өвчтөнүүдэд оношилгооны лапаротомийг хийнэ.

Жирэмсэн өвчтөнүүдэд өвдөлтийн байршлаас үл хамааран хэт авиан шинжилгээ болон MRI-г эхний алхамын шинжилгээний аргууд гэж үздэг.